त्याजविषयीं किंवा त्यांच्या वाढत चाललेल्या लोक समू-
हाला राहण्यास त्यांचा जो उपयोग होत आहे त्याज-
विषय सविस्तर हकीगत देणें हा प्रस्तुत पुस्तकाचा
विषय नाहीं; म्हणून ह्या वसाहतींपैकी प्रत्येकीचा पृथक्
पृथक् विश्वार न करितां त्यांचा एकदम विचार करूं.
ब्रिटिश वसाहती त्या लोकांनी ताब्यांत कां रा-
खिल्या पाहिजेत, हा ह्या प्रकरणांतील मुख्य विषय
आहे; म्हणून त्याचा आतां विचार करूं. वसाहतींच्या
संबंधानें इतर राष्ट्रांचे विचार काय आहेत, ती राष्ट्र वसा-
हती ताब्यांत कां राखितात, व त्यांच्या उदाहरणावरून
कोणकोणत्या गोष्टी इंग्लिशांनीं शिकण्याजोग्या आहेत,
इत्यादि गोष्टींचा विचार केला असतां वसाहती ताब्यांत
कां राखिल्या पाहिजेत, हे चांगले ध्यानांत येईल.
वसाहती व सूळचे देश [त्या ज्या देशांतील लोकां-
नीं स्थापिल्या ते देश] ह्यांचा संबंध अनेक रीतीनें ध्यानांत
आणितां येतो. एखादा वृदा चांगल्या सुदृढ स्थितीत असावा;
मूळ देशाचा व
साहतींशी संबंध.
त्याला फळ यावें;तें पक्क दशेस आल्यावर
त्या वृक्षापासून गळून पडावें; सुदैवेंकरून तें सुपीक जमि-
नीवर पडल्यास त्याचा एक नवाच वृक्ष बनावा, व
आणखी नवीन वृक्षांची मालिका उतन्न करण्याचें साम-
र्ध्य त्याच्याहि आंगीं यादें; अशासारखीच वसाहतींची
स्थिति आहे असे कित्येक मानितात. कित्येक असे म्हण-
