३.दक्षिण आफ्रिकेतील वसाहती; ह्यांत केप
ऑफ् गुड होप ही अति महत्त्वाची होय.
४. आस्खेलियांतील वसाहती; व न्यू झीलंद.
व्यापाराच्या कामीं उपयोगी पडण्यासाठीं स्था-
पिलेल्या वसाहती२व्या वर्गात येतात. ह्या पृथ्वीवर सर्वत्र
पसरल्या आहेत; व ह्यांतील बहुतेक ठिकाणची हवा
फार रोगट आहे. ह्या वसाहतींतून व्यापारी लोक
व्यापारधंद्यासंबंधानें कांहीं काळ राहतात. आफ्रिकेच्या
पश्चिम किनाऱ्यावरील लेगास व चीनच्या किनाऱ्यावरील
हांगकांग ह्या वसाहती अशा प्रकारच्या आहेत.
वाढणाऱ्या लोकसमूहाला वस्ती करण्याकडेहि ज्यांचा
उपयोग होत नाहीं, व व्यापारधंद्यासंबंधानेंहि वस्ती
करण्याकडे ज्यांचा उपयोग होत नाहीं, अशा प्रका-
रच्या इंग्लिशांच्या कित्येक वसाहती आहेत; व त्यांचा
समावेश ३ या वर्गांत होतो. एखादें अफाट सैन्य
असावें, व त्याच्या टोळ्या एकमेकींपासून अनेक मैलांच्या
अंतरानें ठेविलेल्या असाव्या; तशासारखी त्यांच्या
वसाहतींची स्थिति आहे. इंग्लंदाशी त्यांचें दळणवळण
चालू राखण्यासाठी मधून मधून पुष्कळ ठिकाणे त्यांना
आपल्या ताब्यांत ठेवावी लागली आहेत. शिवाय
शत्रूंचा पाठलाग चुकवून जाण्यासाठी, वादळानें गलव-
तांची मोडतोड झाल्यास त्यांची दुरुस्ती करण्यासाठी,
किंवा कोळशांचा साठा संपला असल्यास पुन्हा नवीन
