________________
पण संपत्तीच्या विषम वाटणीपेक्षा बोचक गोष्ट म्हणजे अधिकाराची व मानाची वाटणी. अगदी लहान अधिकारापासून ते मोठ्या अधिकारापर्यंतच्या सर्व जागी अधिकार एकसारखाच फिरत राहिला, तर समाजाचे स्थैर्य बिघडते. तो कायम किंवा ब-याच काळापर्यंत एकाच व्यक्तीच्या किंवा गटाच्या हातात राहिला, तर समाज कुजल्यासारखा होतो व असंतोषाची बाज धुमसत राहून त्याचा भडका होण्याचा संभव असतो. कुटुंबात बाप किवा आई आपल्या अधिकाराचा त्याग करण्यास तयार होत नाही. संस्थांतूनही सवत्र हीच स्थिती आढळते. कोणी पैसे दिले, म्हणून अधिकार गाजवू पाहतात. कोणी गट करून वर्षानुवर्षे एका लहानशा वर्तुळातच सर्व अधिकार काद्रत करितात. कोणाला अधिकाराची जागा मिळाली की, ती काही वर्षे अनुभवून दुस-या कोणास संधी द्यावी, असा कधी विचारच कोणी मनात माणात नाही. दुसरे काही नाही, तर एखादी सही किंवा एखादे मत पलातरा हक्क रहावा, म्हणन सतत धडपड चालते. अधिकार संक्रमण तपणे व्हावे म्हणून नियमित कालांतराने निवडणुका, विशिष्ट वयानंतर पानवृत्ती वगैरे अनेक यक्त्या निरनिराळ्या समाजांत योजिलेल्या दिसतात. समता निर्माण करण्यासाठी ज्या उपाययोजना आहेत. त्या सर्वच " आहत. पण सामायिक संपत्तीची निर्मिती. जोपासना व संवर्धन ह्या चा त्यात कठीण आहेत. सपाट खाचखळगे नसलेले रस्ते सर्वांना असतात; पण त्यावर विटीदांड खेळावयाला, गली करावयाला किंवा लग्नाच्या मांडवांच्या खांबांसाठी खड्डे करावयाला किंवा ला काही वाटत नाही. नगरपालिका रस्त्यावर झाडे लावते, त्यांना "त; पण लोकांच्या उघड लूटीपुढे ती टिकणे शक्य वाटत नाही. ती झाडे फुलांची असली, तर फुलांसाठी सर चा असली, तर फुलांसाठी सबंध झाड ओरबाडून काढणे, । पाला काढणे, दस-याला सोने लुटण्यासाठी कोवळ्या झाडांच्या | माडून हिसक्न काढणे, एखादे झाड औषधी म्हणून त्याची ७ व कोणी पाहत नाही असे साधून झाडच तोडून नेणे हे प्रकार लितात. धर्मशाळांतून घाण करणे, सार्वजनिक संडास व मुता-या त्यात ला कोणाला काही वाटत नाही. पाणी घालते; पण लोकाच्या फांद्या हातांनी मोडून हिसकून क साल काढणे व कोणी पाहत नाही अ सर्रास चालतात. धर्मशाळांतून घाण ।। संस्कृती ।। ११७
