आठवतो. त्यानं मानव कल्याणार्थ स्वर्गातून अग्नी चोरून आणला होता. शिक्षा म्हणून त्याचा देह अग्यारीवर गिधाडांना खाण्यासाठी टाकला जातो. दिवसभर गिधाडे लचके तोडत राहायचे. रात्रीत तो पूर्ववत राहायचा. मनुष्य कल्याणार्थ देहत्याग करणारा प्रॉमिथिअस कुठे नि माणसास अपत्यांच्याच गतीने दारिद्रयाशी सडत ठेवणारे पोप कुठे। ‘पोप, प्रॉमिथिअस व गोळी कविता बाबा आमट्यांच्या आधुनिक, पुरोगामी विचारांचं संचित म्हणून सांगता येईल. लैंगिक संबंधांचा 'खेळ' ज्यांनी खेळलाच नाही त्यांनी त्या खेळाचा ‘अंपायर' होणं किती हास्यास्पद? -
जो खेळ तुम्ही जीवनात खेळलाच नाही
त्याचे नियम कसे तयार करता तुम्ही?
आणि ज्याचे नोटेशन तुम्हाला ठाऊक नाही
ते संगीत आम्हाला का ऐकवता बरे ?
रिक्षा ओढून थकलेल्या ‘अर्धमानवाच्या जीवनात लैंगिक सुखाची किंमत तेव्हाच कळेल जेव्हा तुम्ही त्यांच्या वंशी जाल. शरीर, मनाच्या अनिवार ऊर्मी ‘वार' लक्षात ठेवीत नाही नि ‘पिरियड' ही पाळत नाही हे चार्टर्ड प्लेनमधून फिरणा-याला कसे समजणार? यांसारखे प्रश्न वा 'Sex is mighty' (Not food) सारखं जीवन वास्तव हेच माणसाचं जगणं असतं. नैतिकतेच्या भ्रामक चौकटी कालबाह्य असल्याचे सांगत बाबा आमटे नैतिकतेची नवी व्याख्याच करतात-
‘आपले भोग व त्याग
यात निवडीचे हे स्वातंत्र्य
समतोल ढळू न देता साधणे
हीच खरी नैतिकता आहे.'
याचा प्रतिवाद कोण नि कसा करेल? ज्यानं अनवाणी, अर्धपोटी आयुष्य जगलं त्याची वकिली करणारा हा युक्तिवाद बाबा आमटे मुळात व्यवसायाने वकील असल्यानेच करू शकतात, हे विसरता येणार नाही. ‘प्रकृती, विकृती फार काळ टिकू देत नाही' हा निसर्गनियम सांगायलाही हा कवी विसरत नाही.
‘पंखांना क्षितिज नसते' कवितेत विनोबांशी केलेला युक्तिवाद असाच बिनतोड होता. अध्यात्मातून तुम्ही विज्ञान सांगितलं, आता विज्ञानातून अध्यात्म निर्माण करा,' असं केलेलं आवाहन म्हणजे घड्याळाचे काटे उलटे फिरवता येत नसतात हेच सांगणं ना? बाबा आमटे आपल्या
