सामाजिक खुश्कीचा मार्ग होय. स्त्रीविकासाच्या संदर्भात हे लक्षात ठेवायला हवं.
गांधी विचाराच्या सदाचारांची सदाफुली आपल्या समाज व्यवहाराची प्रमाणभाषा होणे ही आता काळाची गरज आहे. आपलं वर्तमान सामाजिक व राजकीय नेतृत्व हे पूर्वीसारखं आदर्श, अनुकरणीय राहिलं नाही याची खंत करत राहण्यापेक्षा समाज आदर्शाची पूजा बांधणं हाच त्यावरील उपाय आहे. घड्याळाचे काटे उलटे फिरवून आपणास चरखा चालवत राहता येणार नाही, पण काटकसर करणं शक्य आहे. पादत्राणे १०० रुपयांची घ्यायची की १०,००० रुपयांची यातला साधेपणाचा जितक्या जवळचा विवेक तुम्ही स्वीकाराल तितक्या गतीने सदाचाराची सामाजिक सदाफुली फुलेल, हे सांगायला भविष्यवेत्ता कशाला हवा? लग्न समारंभ साधेपणानं करता येणं, प्राप्त साधनांची विनियोग उत्पादक व्यवहारावर करणं योग्य की भपकेबाज विवाह करून लग्न पत्रिकेवर ‘कृपया अहेर आणू नये' छापणं? जिथे स्कूटर पुरेशी तिथं चारचाकीचा वापर टाळणं हाही गांधीविचारच ना?
आजच्या जागतिकीकरणाच्या रेट्यातही गांधी विचार आचरता येतो. प्रश्न आहे तो तुम्हाला किती समजला? तो आचरण्याचा तुमचा संयम किती? तुम्ही समाजभय, समाज प्रतिष्ठा प्रमाण मानणार की स्वनिर्धारित मोजपट्ट्या लावून जगणार? सारा व्यभिचार हा अनुकरणाची घाई, प्रतिष्ठेच्या खोट्या कल्पना, विसंगत व्यवहार, आपपरभेद, विषम अर्थकारणाचे अनुसरण यातून येतो याचं पक्कं भान हवं. इच्छांचं किमानीकरण विरुद्ध त्याग, समर्पणाची कमाल धारणा अशा द्वंद्वात्मक भौतिक वादाची आजची लढाई आहे. तिला मार्क्सवाद उतारा नाही. असेलच तर गांधीवाद, समाजवाद. हिंसा, आक्रमणास छेद देत जाणारे सारे विचार मग ते तत्त्वज्ञान, धर्म राजकीय विचारप्रणाली कोणतेही असोत, त्याची फळे उशिरा येत असली, तरी उशिरापर्यंत टिकतात. जे झटपट येतं ते झटपट जातं. फुलं झटपट येतात, झटपट कोमेजतात. फळे उशिरा येतात, उशिरापर्यंत टिकतात. सामाजिक विचारांच्या फलधारणेचंही तसंच आहे. ओबामांचा उदय व्हायला तीन मार्टिन ल्यूथरची वाट पाहावी लागली हे जरी खरे असले तरी 'Change is needed' हे सूत्र प्रत्येक द्वंद्वात्मक स्थितीत अधिक स्थैर्याकडे जाणाच्या पर्यायातून निवडले पाहिजे. त्यातच सामाजिक शहाणपण असतं नि ही सामाजिक धर्मबुद्धी गांधी विचार शिकवते.
▄ ▄
