आहे. असा आयोग स्थापन केल्यानंतर सार्वजनिक ग्रंथालयांचे राष्ट्रीय पातळीवर सर्वेक्षण होऊन विद्यमान सेवा, सुविधा, कर्मचारी, संग्रहण आणि वर्गीकरण पद्धती नि सुविधांचा अभ्यास होऊन निष्कर्षांनुसार सुधारणा घडवून आणल्या जातील. आजवर ज्या गोष्टींचा सार्वजनिक ग्रंथालयांनी प्राथमिक विचारही केला नाही अशी बाब म्हणजे वाचक अभिरूचीची नोंद घेणे. राष्ट्रीय ज्ञान आयोगाने वाचक अभिरूचीचे राष्ट्रीय सर्वेक्षण करण्याचा आग्रह धरला असून तसे झाल्यास आपण भारत महासत्ता बनवण्याच्या दृष्टीने ज्ञानसमाज (Knowledge Society) निर्मितीची प्रक्रिया गतिमान होईल. यामुळे आदिवासी पाड्यावरही लॅपटॉपवर ई-रिडिंग करणारे लोक, नवी पिढी पाहणे शक्य होईल. (आज ते स्वप्न वाटले तरी!) या सर्वांसाठी राष्ट्रीय ज्ञान आयोगाने राष्ट्रीय उत्पन्नातील विशिष्ट टक्के रक्कम ग्रंथालय विकासासाठी राखून ठेवणे अनिवार्य मानले आहे. तसे झाले तर प्रत्येक सार्वजनिक ग्रंथालय निश्चित काळात आपल्या विकासाची योजना आखून ती टप्प्याटप्याने पूर्ण करेल. त्यामुळे प्रत्येक सार्वजनिक ग्रंथालय किमान सुविधांनी (Minimum Standard) युक्त असेल.
सार्वजनिक ग्रंथालये : भविष्य चित्र -
वरील शिफारशींचा अंमल झाल्यास सार्वजनिक ग्रंथालयांचे वर्गीरण, दर्जा, निश्चिती, त्यानुसार अनुदान देण्याची योजना आहे. ग्रंथसंख्या, सुविधा, सभासद संख्येच्या आधारे कर्मचारीसंख्या राहील. त्यांना राष्ट्रीय वेतनमान निश्चित केले जाईल. ते जागतिक ग्रंथालयांच्या दर्जाचा विचार करून ठरवले जाईल. प्रत्येक सार्वजनिक ग्रंथालय मुक्तद्वार केले जाऊन ते वाचककेंद्री विकसित केले जाईल. सार्वजनिक ग्रंथालयात फर्निचर, संगणक, संग्रहण, संरक्षणइ. बाबींवर अनुदान दिले जाऊन सर्व क्षेत्रांतील आधुनिक तंत्रज्ञान वापरावर भर असेल. सर्व सार्वजनिक ग्रंथालये (खासगी/शासकीय/ नोंदणीकृत) संगणीकृत असतील व ती परस्परांस महाजालाने (इंटरनेट) जोडलेली असतील. नव्या ग्रंथ नीतीनुसार ई ग्रंथ खरेदीवर भर राहील. त्यामुळे ग्रंथालयात सभासदास यावे लागणार नाही. तो असेल तेथून ई ग्रंथांची देवाणघेवाण शक्य होईल. ग्रंथालये ज्ञान, संदर्भ, संशोधन विकासाची केंद्रे होऊन वाचकांना सुविधा मिळण्याचा हक्क राहील. नव्या व्यवस्थेत संचालकांपेक्षा वाचकांच्या मतास किंमत व महत्त्व असेल. सार्वजनिक वाचनालये त्या त्या गावाचे सांस्कृतिक केंद्र बनून विचारविनिमय करणे, एकमेकांस भेटणे, प्रेस कॉन्फरन्स, सेमिनार, मेळावे यांचे स्थळ म्हणून
