________________
६ वें.] पर्ण Leaf. hamaramannaaman पिंपळ वगैरेमध्ये शिरा पक्ष्याच्या पंखाप्रमाणे मुख्य मध्यशिरेपासून बाजूला पिसाप्रमाणे येतात. भोपळा, कारली, कापूस, एरंडी वगैरेमध्ये शिरा हस्तसादृश जाळीदार असतात. समांतर शिरेचे पान, त्या दिशेत फाडिले असतां सरळ फाटत जाते; पण जाळीदार शिरांचे कोणतेही पान सरळ फाटत नाही. शिवाय फाडण्यास जरा कठीण पडते. ह्याचे कारण जाळी तुटण्यास त्रास होतो व ती जाळी जागजागी गुंतलेली असते." जाळीदार शिरांच्या दोन मुख्य जाती आहेतः-पंखारुती अथवा जोडीदार (Feather shaped or Pinnate). २ हस्तारुती अगर वाटोळ्या पसरणाऱ्या (Palmate). पहिल्याची उदाहरणे आंबा, वड, फणस, पिंपळ, वगैरे वर दिलीच आहेत; व कारली, दोडके, एरंड्या, कापूस वगैरे उदाहरणे दुसऱ्यापैकी आहेत. समांतर शिरांचेही मुख्य दोन भेद आहेत:-१ सरळ उभे समांतर (Parallel) वर्तुळ समांतर (Carved veined) गहूं, बाजरी, जव, नरवार लिली वगैरे उदाहरणे पहिल्या समांतराची आहेत. कवळ, अळू, घुया, सुरण, ताडमाड, बगैरे उदाहरणे दुसऱ्या प्रकारची होत. ____ केळ, चवेणी, कर्दळ, वगैरे मध्ये मुख्य मध्य शिरेपासून आडव्या समांतर शिरा उत्पन्न होतात. ही तन्हा ह्याच समांतरामध्ये असते. वरील शिरांच्या मांडणीवरून एवढे सिद्ध होते की, एकदलधान्य वनस्पती व द्विदलधान्य वनस्पतीमध्ये शिरा निरनिराळ्या प्रकारच्या आढळतात. समांतर शिरांची मांडणी ही एकदल धान्य वनस्पतींमध्ये नेहमी आढळते, व जोडीदार अगर हस्तसादृश जाळीच्या शिरा द्विदलधान्य वनस्पतीमध्ये असतात. केवळ पानांच्या शिरा पाहून वनस्पति अगर द्विदल ठरविण्यास फार सोपे असते, कारण वरील शिरांची मांडणी विशिष्ट वनस्पति जातीत विशिष्ट प्रकारची असते हे ठराविक आहे. । पानांचा खोडावरील उगमः-कांही पाने जमिनीच्या पृष्ठभागांतून आली आहेत असे वाटते. त्यांचा संबंध खोडाशी जमिनीमध्ये असतो. जसे, कांदे, लसूण, लिली, गुलछबू, इत्यादि. काही ठिकाणी खोडाची अंतर-कांडी अगर पेरी संकुचित झाल्याकारणाने पुष्कळ पाने जमिनीवर गुच्छासारखी दिसतात. जसे, जंगली गोभी, पाथरी वगैरे. पाने खोडावर जमिनीबाहेर नेहमी
