________________
११४ वनस्पतिविचार. [प्रकरणः marrrrrrrra निराळे रंग होतात. ह्या रंगांपैकी कोणते रंग सेंद्रिय पदार्थ बनविण्यास उपयोगी व कोणते निरुपयोगी हे लक्ष्यांत आणून त्यांस उपयोगी करणे हेही काम हरितवर्ण शरीरांचे असते. निळी ( Indigo) व पिंगट ( Violet ) किरणें आंखुड लहरीची असतात, पण त्यांची परावर्तनशक्ति फार मोठी असते. अशी आंखुड लहरीची किरणें सात्त्विक सेंद्रिय पदार्थ बनविण्यास निरुपयोगी असतात. एवढेच नव्हे तर उलटपक्षी ह्या किरणांमुळे पूर्वी तयार असलेल्या सात्त्विक सेंद्रिय पदार्थावर ऑक्सिजनचा परिणाम होऊन त्यांचे विधटीकरण होतें, व हळु हळु ते पदार्थ कमी होत जातात. तांबडी (Red ) नारिंगी (Orange) व पिवळी (yellow) किरणें सात्त्विक पदार्थ बनविण्यास जास्त उपयोगी पडतात. त्यांच्या लहरी लांब व दीर्घ असून त्यांमध्ये परावर्तनशक्ति कमी असते. कार्बन आम्लाचे विघटीकरण होण्यास ही किरणें कारणीभूत होतात व त्यामुळे अधिक सात्त्विक पदार्थ उत्पन्न होतात. - वनस्पतीमधील हरित्वर्ण कण त्यावर परावर्तन होणाऱ्या किरणाचे दोष काढून गण तेवढे वाढवितात, म्हणूनच वनस्पतिजीवनक्रमांत हरितवर्ण शरीराचे इतकें महत्त्व मानिले आहे. दोषी किरणांची परावर्तनशक्ति कमी करून न थांबता त्यांस पुढल्या उपयुक्त पायरीस हारतवर्ण कण पोहोंचवितात, म्हणजे प्रकाशापासून उष्णता उत्पन्न करणारी शक्ति त्यामध्ये असते, यावरून हरित्रंजक शरीरें प्रकाशास उष्णता स्वरूप देऊ शकतात, व शेवटी हे उष्णता स्वरूप पदार्थामध्ये गुप्त राहते. ह्या गुप्त शक्तीचा वनस्पती वाटेल तेव्हां उपयोग करून घेतात. की, प्रकाश सूर्यबिंबापासून लहरीप्रमाणे निघतो; पण त्याची चलनशक्ती फार भयंकर मोठी असल्यामुळे सूर्यबिंबापासून प्रकाश आपणास पोहोचण्यास फार वेळ लागत नाही. परावर्तन पावणाऱ्या किराणाचे निरनिराळे रंग कमी अधिक लांबीच्या लहरीचे असतात. म्हणून प्रत्येक रंगाची परावर्तनशक्ति कमी अधिक असते. इंद्रधनुष्यांत सात प्रकारचे रंग आढळतात, ते येणेप्रमाणे:तांबडा, ( Red ) हिरवा, (Green ) पिवळा, (Yellow) पिंगट, ( Violet) अस्मानी, ( Blue ) नारिंगी, ( Orangge ) व निळा, (Indigo) लवलक उन्हाकडे धरिला असतां सूर्यकिरणे त्यावर पडून परावर्तित निरनिराळी रंगीबेरंगी विचित्र किरणें लहरीप्रमाणे लांब आखूड दिसू लागतात.
