________________
८६ वनस्पतिविचार, [प्रकरण های ما کیس میں می به میبایی ण्यांत येईलच. पाठ व पोट भिन्नरचनेची असलेली पाने, नेहमी द्विदल तसेंच एकदलधान्यवनस्पतीत आढळतात. । युकलिप्टसचे पान वरीलप्रमाणे सूक्ष्मदर्शक यंत्रामध्ये पाहिले असा बाह्यत्वचारंध्रे गजासारख्या लंबपेशीमालिका ही सर्व दोन्ही बाजूस सारखीच दिसतात. मध्यभागी अव्यवस्थित स्पंजासारख्या जाळीदार पेशी व पेशीमध्ये पोकळ्या आढळतात. बाह्य त्वचेखाली जागजागी तैलोत्पादक पिंड (Oil glands ) अथवा तैलबिंदूही दृष्टीस पडतात, एखादी दुसरी ग्रंथी स्पष्ट अथवा अस्पष्ट दिसते. ग्रंथीपासून शिरारज्जु ( Vein strands) पानांत पसरल्यामुळे पानास जरूर लागणारी बळकटी मिळून पानाचा सापळा मजबूत होतो. तसेंच द्रव पदार्थ अथवा पाणी इकडून तिकडे नेआण करण्याचे काम शिरारज्जूच करितात. सूर्यकमळाचे पानांत तसेंच युकॅलिप्टसचे पानांत अंतररचनेसंबंधी पुष्कळ फरक असतो. येथे पाठ व पोट परस्पर भिन्न नसून दोन्ही बाजू सारख्याच असतात. झाडावर ही पाने असतांना त्यांच्या दोन्ही बाजू सूर्यप्रकाशाकडे वळलेल्या असतात. नेहमी साधारणपणे पानाची एक बाजू सूर्यप्रकाशाकडे वळते व दुसरी पहिल्या बाजूखाली झांकली असते, अशा प्रकारची पानें बहुधा फारशी नसतात. रसाळ व मांसल पानांत पेशीजालें परस्पर भिन्न असत नाहीत. जसेंपानफुटी, तरवार, मुला, स्मायलॅक्स, वगैरे. तरवारीचे पान आडवें कापून सूक्ष्मदर्शक यंत्रांत पाहिले असतां पूर्वीप्रमाणे प्रथम बाह्यत्वचा व त्वचारंध्रे दिसतात. लोखंडी गजासारख्या अथवा स्पंजाप्रमाणे जाळीदार पेशी नसून, त्या वाटोळ्या व सारख्या थरावर थर असलेल्या दृष्टीस पडतील. हरितवर्ण शरीरें या समाकारी (Homogeneous ) पेशीमालिकेंत असतात. मध्यभागाकडे मोत्यांचे सराप्रमाणे इकडून तिकडे जाणान्या समपरि. माण पेशीरचना पाहण्यास फारच मनोहर असतात. पेशीमध्ये पोकळ्या पुष्कळ असून, वरील मौक्तिकसरांनी गुंफलेल्या आढळतात. नेहमीप्रमाणे ग्रंथी, तसेंच शिरारज्जु मधून मधून दृष्टीस पडतात. येथे एक गोष्ट लक्ष्यांत ठेवण्यासारखी आहे की, पानांतील ग्रंथीमध्ये केवळ काष्ठ व तंतुकाष्ठ असते. त्यांत संवर्धकपदर असत नाही; पण सुरूंच्या कांहीं जातीत पाने वराल प्रकारची असून, त्यांत अंतरत्वचा (Endoderms) दोनतीन पदरी
