म्हणजे एका माणसाचे जनावर चुकलेले असते. तो त्याला शोधत फिरत असतो. इकडे-तिकडे फिरताना रस्त्यावर त्याला एक दुसरा माणूस भेटतो. याला विचारावे, आपले जनावर दिसले का. असा विचार करून जनावराचा मालक त्या रस्त्यावरच्या माणसाला विचारतो, माझं एक जनावर चकलंय तुला कुठं ते दिसलं का?'
त्यावर तो रस्त्यावरचा माणूस म्हणतो, 'अरे तुझं जनावर कसं आहे?'
इथं हे कोडं चालू होतं. जनावर चुकलेला माणूस 'जनावर कसलं होतं' हे सांगताना तो कोड्यातच सांगतो. तो म्हणतो,
‘पाय पाखराचे, वाण हरणाचा आणि कंठ मोराचा असे माझे जनावर आहे.'
यावर तो रस्त्यावर भेटलेला माणूसही चाणाक्ष आहे. त्याला ते जनावर कोणतं आहे, हे लक्षात आलं आहे; पण तोही समोरच्याला आपल्या हुशारीची साक्ष देत असावा. तोही सांगतो, 'मला तुझे जनावर कुठं आहे ते माहीत आहे, असाच गावाबाहेर जा. तुला एक झाड दिसेल, त्या झाडाखाली ते जनावर आहे.'
आता जनावर चुकलेल्या त्या मालकालाच प्रश्न पडतो, की ते कोणते झाड ज्याखाली जनावर सापडेल. तसा प्रश्न तो रस्त्यावरच्या माणसाला विचारतो. तेव्हा तो ते झाड कोणते सांगताना म्हणतो,
'कांड कळकाचं, पान वडाचं आन् फळ आंब्याचं, असं ते झाड आहे. त्याखाली तुझे जनावर आहे.'
आता त्या मालकाला ते झाड ओळखून जनावर शोधायचं असतं.
या कोड्याचं उत्तर म्हणजे दोन कोडी सोडवावी लागतात. यात प्रसंगात गुंफलेली कोडी आहेत.
यातील पहिलं कोडं म्हणजे ते जनावर ओळखणं ते जनावर म्हणजे शहामृग किंवा सरडा. दोन्हींना ते कोडं लागू होतं आणि दुसरं कोडं म्हणजे ते झाड कोणतं? त्याचं उत्तर रूईचे झाड' आहे.
अशाही प्रकारची कोडी घातली जातात; पण वेचक कमी शब्दांतली कोडी वा हुमाणं जास्त चटकदार वाटतात. एक मजेत वेळ घालविण्याचे साधन म्हणून जरी या कोड्याकडे पाहिले, तरी यातील चातुर्यालाही एक वेगळे मोल आहे. त्यासाठी अक्कलहुशारी, हजरजबाबीपणा व सामान्यज्ञान असणेही तितकेच आवश्यक आहे. हे मात्र नक्की. तुम्हीही कोडी तयार करण्याचा प्रयत्न करा, नक्की यशस्वी व्हाल.
