पान:महाराष्ट्र संस्कृती.pdf/२९१

महाराष्ट्र संस्कृती

२६६

 

टिकले नाही. निजामशहाने एकदोन वर्षातच विजापूरवर स्वारी करून अदिलशाहीचा बराच मुलूख बळकावला.

खून-कारस्थाने
 १५८० साली तख्तावर आलेला सुलतान इब्राहिम हा नऊ वर्षांचा होता. त्या वेळी कामिलखान या वजिराने सर्व सत्ता बळकावण्याचा प्रयत्न केला म्हणून शहाची चुलती चांदबिबी हिने त्याला कैद करून किश्वरखानाकडे कारभार दिला. पण तोही तसाच होता. त्याने सर्व सत्ता बळकावून चांदबिबीलाच कैदेत टाकले. पण इतर काही सरदारांनी तिला मुक्त केले. तेव्हा किश्वरखान पळून गेला. हा सर्व गोंधळ पाहून निजामशहा व कुतुबशहा आदिलशहावर चालून आले. या वेळी अबुल हुसेन या सरदाराने पराक्रम करून त्यांचा पराभव केला. पण दिलावरखान या दुसऱ्या एका सरदाराने त्याला ठार मारून तो स्वतः मुख्य वजीर झाला. पुढे इब्राहिमशहा मोठा झाला तरी तो त्याच्या हाती सत्ता देईना. तेव्हा शहाने काही सरदारांच्या मदतीने त्याला पकडून त्याचे डोळे काढले व त्याला कैदेत टाकले. १५९३ साली शहाचा भाऊ इस्माईल याने बंड केले तेव्हा शहाने त्याला पकडून तोफेच्या तोंडी दिले. पुढे अकबराने निजामशाहीवर स्वारी केली. तेव्हा आदिलशहाने निजामाच्या मदतीसाठी लष्कर धाडले. पण अकबराने दोघांचाही मोड केला. तेव्हा इब्राहिमशहाने शरणागती पत्करून अकबराच्या मुलास आपली मुलगी दिली व इतरही मोठे नजराणे देऊन आपल्यावरचे संकट टाळले.

सरदारांच्या कत्तली
 महंमद आदिलशहा १६२६ मध्ये तख्तावर आला. प्रथम त्याने आपल्या वडील भावाचे डोळे काढले व इतर भावांची बोटे तोडून त्यांना लुळे पांगळे करून टाकले. याच्या कारकीर्दीत मोगल सरदार आसफखान याने विजापुरास वेढा घातला. या वेळी मुरारराव या सरदाराने मोठा पराक्रम करून मोगलांची खोड मोडली व त्यांना पिटून काढले. आसफखानाचा पराभव झालेला पाहून शहाजहान याने महाबतखान या सरदारास विजापुरात पाठविले. त्या वेळी शहाजीला आपल्या आश्रयास घेऊन आदिलशहाने महाबतखानाचा पराभव केला. याच वेळी दिवाण खवासखान व वर उल्लेखिलेला सरदार मुरारराव हे भारी होत आहेत असे पाहून सुलतानाने त्या दोघांसही ठार मारले. नंतर काही दिवसांनी शहाजीबद्दलही तीच शंका येऊन बाजी घोरपडे व मुस्ताफखान यांच्याकरवी त्याला सुलतानाने कैद केले. त्यालाही मारून टाकण्याचा त्याचा विचार होता. पण छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी मोगलांशी संधान बांधून शहाजीराजे यांची सुटका करविली.