हिंदुसंघटनेचा महामंत्र २२५ कळला; त्या शब्दाचा अर्थ त्यांना अद्याप कळावयाचा आहे, असे म्हणावें लागेल. हिंदुसमाज में एक स्वतंत्र विश्व आहे आणि विश्वात्मक देवाचा संतोष व्हावा म्हणून श्रीज्ञानेश्वर महाराजांनी स्वतःचे मन जसे मोठे व मऊ बनविले होते तसेच प्रत्येक हिंदुसंघटनवाद्याचे मन मोठे व मऊ बनले पाहिजे. राज्यवैभव भोगू लागलेल्या आपल्या पराक्रमी पुत्रांची विनंति अव्हेरून कुंतीमाता धृतराष्ट्रासह तपश्चर्येला निघाली; तेव्हा तिने पांडवांना जो बहुमोल उपदेश केला तो व्यासमहर्षीनीं श्लोकार्धातच सांगितला आहे; पण तो उपदेश सगळ्या महाभारताच्या तात्पर्यासारखा आहे, असे भारताचार्य कै. नानासाहेब वैद्य यांनी म्हटले आहे.
- धर्मे वो धीयतां बुद्धिः मनो वो महदस्तु च " (तुमची बुद्धि धर्माच्या ठिकाणी स्थिर होवो आणि तुमची मने विशाल
) हाच उपदेश आपल्यालाहि लागू आहे, असे प्रत्येक हिंदूसंघटनवाद्याने मानले पाहिजे. असे हिंदुसंघटनवादी अद्यापि भरपूर निर्माण झालेले नसल्यामुळे, हिंदु समाजांतील असंख्य लोकांना हिंदुसंघटन म्हणजे कांहींतरी पोकळ बडबड आहे असे वाटते. हिंदुसमाजांतील कोट्यवधि माणसे अज्ञान, दैन्य, निराशा, जुलूम यांच्याशी दररोज झगडत असतांना, हिंदुसंघटनवादी त्यांच्या सन्निध येऊन मायेचा शब्दहि अद्याप बोलू शकत नसल्यामुळेच, त्यांच्या तोंडून हिंदुसंघटनांबद्दल परकेपणा सुचविणारे शब्द बाहेर पडतात. || जनांच्या कोरड्या गप्पा, असे सारे जगबंधु हमामा गर्जनेचा हो, न नेत्रीं एकही बिन्दु " या काव्यपंक्तींत कै० कविश्रेष्ठ तांबे यांनी ज्या सहानुभूतिशून्य वृत्तीचे वर्णन केले आहे तीच वृत्ति समाज आपल्या विषयींहि धारण करतो असेच हताश बनलेल्या हजारों हिंदूंना आज तरी वाटत आहे ! अशा हजारों हिंदुंचीं सारी दुःखें नष्ट करण्याला जी विविध प्रकारची ऐपत हिंदुसंघटनवादी व्यक्तींना व संस्थांना असणे अवश्य आहे ती ऐपत त्यांना अजून यावयाची आहे, हे खरे आहे. पण, १५पाकि०
