________________
(१४) ता न झाला सालयाला] ॥२॥ांच्या मन उच्या अदितीपाद . काणी पुढे लिहि दरस्यादिति ॥ सोपश्यत्युस वराहोरूपं कृत्वोपन्य Iत, मदेवांची जन्में स्पष्ट वाचेने सांगा. जो [ देवगण पूर्वयुगांत आहे तरी] उत्तरयुगामध्ये [. यज्ञांत ] शस्त्रे गाइली जात असतां न हतो ॥१॥ काराप्रमाणे ब्रह्मणस्पति ही देवांची जन्में करिता झालया पूर्वयुगामध्ये असतापासून (कांही नव्हते त्यापासून) सत् झालें ॥२॥ प्रथमयुगामध्ये असतापासून सत् झाले. त्यापासून दिशा झाल्या. त्यामागून उर झाले ॥३॥ उत्तानपदापासून पृथ्वी झाली, पृथ्वीपासून आशा झाल्या. अदिता दक्ष झाला. दक्षापासून अदिति झाली ॥ ४ ।। है दक्षा, अदिति जी तुझा 3 जन्मली तिच्या मागन स्तुत्य आणि अमर असे देव जन्मले ॥ ५॥ सामान्यतः झटले तर प्रथम कांहीं एक अस्तित्व उत्पन्न झालें: पुढें दिशा झाल नंतर पृथ्वी उत्पन्न झाली असें वर्णन यांत आहे असें झटलें असतां चालेल. ऋग्वेदसंहितेतील पुढील ऋचा पहा:-. ऋतंच सत्यं चाभीद्धात्तपसोऽध्यजायत । ततो रात्र्यजायत ततः समद्रो अर्णवः ॥ १॥ समुद्रादर्णवादधिसंवत्सरो अजायत || अहोरात्राणि विदधद्विश्वस्य मिषतो वशी ।। २ ॥ सूर्याचंद्रमसौ धाता यथापूर्वमकल्पयत् ॥ दिवं च पृथिवीं चांतरिक्षमथो स्वः ॥३॥ म. सं. १०.१९. इतर वेदांतही हे मंत्र आले आहेत. तैत्तिरीय ब्राह्मणांत एके ठिकाणी पुढे ल्याप्रमाणे वर्णन आहे. आपो वा इदमग्रे सलिलमासीत् ॥ तेन प्रजापतिराम्यत् ।। कथमिदर स्यादिति ।। सी करपणं तिष्ठत् ।। सोमन्यत ॥ अस्ति वै तत् ॥ यस्मिनिदमधितिष्ठतीति । स वराहोरूप मज्जत् । स पृथिवीमध आर्छत् ।। तस्या उपहत्योदमज्जत् ।। तत्पुष्करपणेऽप्रथयत् ॥ यदा तत्पृथिव्यै पृथिवित्वं ॥ अष्टक १ अध्याय १ अनुवाक २. ह्यांत प्रथम उदक होते त्यावर पृथ्वी उत्पन्न झाली इत्यादि वर्णन आहे. संहितेतही अशाच प्रकारची उत्पत्ति आहे: आपो वा इदमग्रेसलिलमासीत् तस्मिन् प्रजापतिवायुर्भूत्वा चरत्स इमामपश्यत्तां वराहा । उहरत्नां विश्वकर्मा भूत्वा व्यमा सा प्रथत सा पृथिव्यभवत् तत्रथिव्यै पृथिवित्वं ॥ अष्टक ७ अध्याय 1 अनुवाक यांत उदकानंतर वाय आणि नंतर पृथ्वी असा क्रम आहे. पटील उपान पनिषद्धागांत विशेष पद्धतवार उत्पत्ति दिसून येते. तस्माद्वा एतस्मादात्मन आकाशः संभूतः ॥ आकाशाद्वायुः ॥ वायोराग्निः ॥ अग्नेरापः । पृथिवी ॥ प्रथिव्या ओषधयः ॥ ओषधीभ्योन्नं । अन्नात् पुरुषः॥ तैत्तिरीयोपनिषद् २.१ (ब्रह्मवली प्रथम खड. इतर पुष्कळ स्थलींही सृष्टयत्पत्तीचे वर्णन आहे. सृष्टयुत्पत्ति, तिचा कम, इत्यादि वेदात सागितली आहेत. तरी मष्टयुत्पत्त स्तविक कारण सांगणे अशक्य आहे, ते कोणीही जाणत्कारिक वर्णन तैत्तिरीय ब्राह्मणांत एका ठिकाणी आहे:नासदासीनीसदासीत्तदानीं ॥ नासीद्रजो ना व्यामापरोयत् ॥ ॥ किमावरीवः कुह कर अंभः किमासीननं गभीरं ।। न मृत्युरमृत सया त्तक ।। तस्मादान्यं न परः किंच नास ।। तम् आसीत्तमासात्मकतासलिल' तात्तमसा गढमने प्रकेतं ॥ ययत् ॥ यदप्रथयत् ॥ यादि वर्णन आहे. तैत्तिरीय मपश्यत्नां वराहो भूत्वा ली प्रथम खंड.) हत, तरी सष्टचत्पत्तीचें वा २, अशा प्रकारचे चम तं तर्हिन ॥ रात्रिया अन्ह आसीत्केतः ।। वरीवः कह कस्य शर्मन् । त्मिकेतः ॥ आनीदवात मलिलयस
