________________
सूर्यचंद्र दररोज नियमाने उगवतात मावळतात. उन्हाळा पावसाळा इत्यादि कक्रमाने होतात. या गोष्टींच्या अतिपरिचयामुळे आपल्यास हल्ली त्यांचा फारसा चमत्कार वाटत नाही. परंतु जगाच्या आरंभी मनुष्यास ह्या गोष्टींचा फारच चमकार वाटला असावा, आणि आकाशांतील तेजांच्या विचाराकडे ह्मणजे या शाखाकडे मनुष्याचे लक्ष्य त्याच्या उत्पत्तीपासूनच लागल असावें. सूर्य प्रकार गवतो. हळू हळू वर येतो. त्याचे किरण हळू हळू जास्त प्रखर होत जातात तो आकाशांत अति उंच भागीं येतो: मग हळू हळू खाली जाऊं तेज कमी होऊ लागते. शेवटी तो नाहीसा होतो. पुढे पुष्कळ वेळ अंधक -'दसरे दिवशी पुनः बहुधा पहिल्याच जागी सूर्य उगवतो. दुसन्या भर गवत नाही. हा जो सूर्य उगवतो तो कालचाच आज असतो की येतोः एकच असेल तर तो रात्रीस कोठे असतो; तो आकाशांत भलत्यान कां उगवत नाही; त्याचे किरण कमजास्त प्रखर का होतात; तो रंगवतो त्या जागी आकाश तर पृथ्वीला लागलेले दिसते, आणि त्यांत नच येतोः पूर्वपश्चिमभागी समुद्र असला तर तो समुद्रांतून येतो व समठांत व समुद्रात बुडतो दिसतो; तर तो समुद्रांत.खरोखर बुडतो किंवा काय; इत्यादि विचार TH कांहींच महत्वाचे वाटत नाहीत. परंतु सृष्टाच्या आरंभी ह्या गोष्टींनी जागी उगवत नाही. हा जो नवा नवा येतो; एकच अ जागी कां उगवत नाही. गोष्टीचा निर्णय होईपर्यंत पुष्कळ आपल्यास कांहींच मा नुष्याचे मन अतिशय वेधलें अमा काळ लोटला असावा. परंपरे निश्चितपणी कळण्यास पुष्कळ का चा अनुभव पुढउपयोगी पडत जातो. तरी हल्लीच्या काळांत, पुढें क्षुल्लक वाटणा सिंदात तरण्यास वषाचा वर्षे लागतात. गोष्टींचा शोध लागून तो शोध सिद्धांत ठरण्यास वर्षांची आरंभी सामान्य गोष्टींविषयीही खरे तत्त्व निश्चितपणी कळ लोटला असावा हे उघड आहे. ' वर सूर्याविषयी ज्या गोष्टी सांगितल्या त्या केवळ स्वकपोल रालोकांनी दोन सूर्य मानले होते ह्याविषयीं ग्रंथांत प्रमाणे सांप बारा महिन्यांचे बारा सूर्य निरनिराळे मानले आहेत . त आहेत. ह्या गोष्टी जरी सांप्रत कल्पित वाटतात तरी प्रकारची समजूत खरोखर असावी असे त्यांवरून दिसून समद्रांत बुडालेला असतो ह्याविषयीं ऋग्वेदांतील पुढील यहेवा यतयो यथा भवनान्यपिन्वत । अत्रा समुद्र आगूल्हमासूर्यमा समजभर्तन ॥ केवळ स्वकपोलकल्पनाच नाहींत. पंथांत प्रमाणे सांपडतात. पुराणादिमानले आहेत. वेदांत तर द्वादशादित्य वाटतात तरा मनुष्याची केव्हां तरी वरून दिसून येते. सूर्य उगवण्यातील पुढील ऋचा पहा. . . . सं० १०. ७२.७ मर्यास [प्रातःकाली उदय पावण्याक पील पुढील मंत्र पहा. हे देवानों, तुझी .. समुद्रात बुडालेल्या सूर्यास [प्रातःका 1 वर काढिते झाला. " तसेंच तैत्तिरीय वेदांतील पुढील य उदगान्महतोर्णवाद्विभ्राजमानः सलिलस्य मध्या समा वृषभो रोहिताक्षःसूर्यो विपश्चिन्मनसा पुनात महान समुद्रांतून उदकाच्या मध्यापासून जो देदीप्यमान जो देदीप्यमान सूर्य वर आला तो मला पवित्र करो." जस्थानी येतो. सायंकाली माव मार्य प्रातःकाली उगवतो. मध्याह्नीं तो अत्युच्च स्थानी हो जणू काय तो तीन पावले टाकून सर्व आकाश चालन पावले टाकन सर्व आकाश मालून जातो. ह्या चमल
