पाय ठेवताच जाणवतं.
ब्रिटिशांनी भारतात ज्या अनेक चांगल्या गोष्टी केल्या त्यात सामाजिक कायदे व त्यांची अंमलबजावणी करणारी संस्थात्मक रचना, यंत्रणा इ. चा समावेश करावा लागेल. महाराष्ट्रापुरतं बोलायचं झालं तर इथल्या बालकल्याणाचा पाया ब्रिटिशांनी घातला हे एक निर्विवाद सत्य, उन्मार्गी मुलांना चांगले वळण लावून त्यांना जगण्याचं साधन, शिक्षण देऊन स्वावलंबी करायचं म्हणून सन १८५७ साली ‘डेव्हिड रिफॉमेंटरी स्कूल, माटुंगा' ची। स्थापना केली. महात्मा फुले, पंडिता रमाबाई, प्रार्थना समाज, महर्षी धोंडो केशव कर्वे प्रभृती व्यक्ती व संस्थांच्या कार्यामागे ब्रिटिशांच्या कार्याची प्रेरणा होती. डेव्हिड ससून रिफॉमेंटरीमध्ये मुलं अल्प काळासाठीच राहात. संस्थेतून बाहेर पडणाच्या मुलांचे पुनर्वसन व्हावं असं कर्नल लॉइडसारख्या संवेदनशील ब्रिटिश अधिका-याला वाटलं. त्यानं माटुंगा उपनगरातील तत्कालीन बी. आय. टी. ब्लॉक्समध्ये सन १९१६ मध्ये ‘शेफर्ड आफ्टर केअर असोसिएशन'ची स्थापना करून उन्मार्गी बालकांच्या पुनर्वसनास प्रारंभ केला. पुढे सन १९२४ ला इंग्लंडच्या धर्तीवर आपणाकडेही मुलांचा कायदा' (चिल्ड्रन अॅक्ट) लागू झाला. पण तो कागदावरच राहिला. तो प्रत्यक्षात आणण्यासाठी ब्रिटिश समाज कार्यकर्ती मिस एम्. के. डेविस यांना मोठं अग्निदिव्य पार करावं लागलं. ती एक स्वतंत्र कथा आहे. त्यातून ‘चिल्ड्रन एड सोसायटी' नावाची बालकल्याण संस्था अस्तित्वात आली. मुलांच्या कायद्याच्या कार्यक्षम अंमलबजावणीच्या उद्देशाने ‘डेव्हिड रिफॉमेंटरी स्कूल'चं रूपांतर ‘डेव्हिड ससून इंडस्ट्रीयल स्कूल' करून तिला रिमांड होमचा दर्जा देण्यात आला. ते राज्यातलं पहिलं रिमांड होम. आजही ते राज्यातलं सर्वांत मोठं निरीक्षणगृह म्हणून कार्यरत आहे. हे इतकं मोठं आहे की महाराष्ट्र राज्यातल्या सर्व रिमांड होम्समध्ये जितकी मुले असतात तितकी एकट्या या संस्थेत असतात.
रेणू गावस्कर मुंबईच्या साने गुरुजी विद्यालयात शिकल्या. शाळेनं त्यांना संस्कार व संवेदना दिली. माटुंगा रेल्वे स्टेशनच्या कडेलाच डेव्हिड ससून इंडस्ट्रीयल स्कूल आहे. मध्ये फक्त काय तो रस्ता. लोकलनी जाताना गाडी धिमी झाली की ससूनमधली ही सर्व सोसणारी मुलं गजाआडून हातवारे करत ‘आप तो आ जाव' म्हणून जाणाच्या येणा-याला बोलवत असतात. मुंबईच्या गती व गर्दीत फारच कमी लोकांना मुलांची ही गजाआडची गाज ऐकू आली. त्यापैकी रेणू गावस्कर या एक होत. सुमारे वीस वर्षांपूर्वी रोज खुणावणाच्या या मुलांनी एक दिवस रेणू गावस्कर यांना
