आहे ? म्हणून मीच या संयोगाला कारण आहे ?
असो. रतीच्या तान्हेल्या जोडप्याशी फार वेळ गप्पा मारणे बरे नाही. सारे पाटलीपुत्र यावेळी ज्या सौख्याचा अनुभव घेत आहे, त्याचे वर्णन कामीजनांचेही केवळ शब्द कसे करू शकतील ?
फुललेल्या कमळांनी फुललेला, मधुर मादक बोल बोलणारा आणि पाझरत्या चारुतेने भरलेला प्रियेचा चेहरा पाहून जसा तू उल्हसित आहेस त्याचप्रमाणे-
धान्यांनी फुललेली, मेरू आणि विंध्य हे पुष्ट स्तन धारण करणारी, समुद्र हीच मेखला मिरवणारी गुणवती पृथ्वी, ह्या सहवासात नरेन्द्रही सुखी होवो.
(विट जातो.)
टीपा:
१. हा वररुची गुप्तकालीन आहे. प्रियकर-प्रेयसी दोघेही एकमेकांस भेटण्यास निघाले, हा भाणाच्या नावाचा अर्थ.
२. प्रेयसीने ईर्ष्यावश कलह करावा हे भाग्याचे लक्षण असा संकेत आहे. भाणात नेहमी गणिका ही प्रेयसी असते.
३. लोध्रवृक्ष हेमंतात बहरतो.
४. हे मित्रकार्य म्हणजे गणिका गाठून देणे.
५. गणिका दूतीकडून निरोप पाठवून मीलनाचे संकेत ठरवीत.
६. गणिकांची नावे नेहमी दत्ता, सेना अशी असतात. आपण व्यापाऱ्यांच्या, सरदारांच्या कन्या आहो असा भाव नावामुळे सुचविला जातो.
७. गणिकांच्या वस्तीत अचलपणे राहिलेला, तेथे स्थिर झालेला असा नावाचा अर्थ आहे.
८. विट हे विलासी जीवनात मुरलेले असतात.
९. विटाच्या बाहेरख्यालीपणाच्या.
१०. गणिकांना खूप पैसे देणारा.
११. वयात आलेल्या पण अजून धंद्याला न लागलेल्यांना दारिका म्हणतात.लोकभाषेत त्यांना फुलवा व व्यवसाय सुरू झाला की झुलवा म्हणतात.
१२. संस्कृत नाटकाला स्थलैक्याचे बंधन नसते. परिक्रमा म्हणजे स्थळ बदलले हा नाट्य-संकेत.
१३. इतर गणिकांशी संबंध नसलेला. पत्नी गणतीत नसते; कारण ती प्रासादात अडकलेली.
१४. गणिकावस्तीचे वैभव.
१५. व्यवहार ठरविणाऱ्या कुट्टिनी. ह्या गणिकेची आई, मावशी अगर पालक
