________________
(४४) न्यायाची मूलन.. साक्षीलाणण्याचीरीती. ५ साक्षीदाराने साक्षीदिली तथाथि तीये कदम रखरीमानून श्रत्यारे चयोंहे नी नाही. त्याचीसाक्ष प्रत्येक अंगाने मुद्देय तेवर कसोरीसलाऊन पाहिली पाहिजे. तेव्हांनी श्रध्दादण्यास पात्र होते. ५५ उभयपक्षकारांचे उभयपक्षकारांस मर्म माहीत असते. यासारी त्यागीरया 'णारचुणाचे मर्मस्थानी भेदहोऊन सुद्दा वलबाडी बाहेर निघून सफाई होईल अ से चतुराईने सवाल करावे हीच साक्षीची कसोटी आहे. ५५ पक्षकारां मधिल गुह्यगोष्टी त्यांच्या त्यांजला ये कमेकांस जशामाहित अस तान तशा कोर्टास माहित नसतात, यासाठी येकाचे उणे दुसन्याने दारय विल्लाका चून कोणत्याच गोहीविषयी सफाई होत नाही आणि उलट पालर सवालानीत्यात काहीतरी चमत्कारीक निष्पन्न होत असने हा बहुधा सामान्य नियमआहे म बच नसे सवाल केले पाहिजेत. ५७ उभय पक्षकारानी उभयपक्षकारांचे साक्षीदारांस उत्सर यालर आडवेति डने सवाल करुन त्यांचा रखरेखोटेपणा उघडकीस आणावा म्हणजे त्यासा सीची वजनदारी वमहत्य कितीहे समजते म्हणून असा हायेकप्रकारचा उपा चयोजिलेला आहे. ५८ परंतु साक्षीदाराचा उगीचकल करून त्याजला त्रास देऊनये कारण च सल्या त्रासदायक पणात झालेली साक्ष कधअंतःकर्गाची होतबाही त्रास कविण्यासारी सवाल करणाराचे मनोदयानरूपही कधीकधी साक्षीदार उल न देनअसतो. तस्मात त्याजला रागनयेई यतीशांततेने उत्तर देई अमेरितीने त्या ची साक्षध्याची हेंबर.. ५९ बारीक बारीक गोष्टीत अंतर पाउनहारबविल्याने जोफरक पडलासाबाट ली नोसर्वच खरेखोटेपणाचा निर्णय करण्याजोगासनोअसेंसमजूनये कारण कोणाचेही सर्वत्र बारीक बारीक गोष्टीकडे पुर्नेषयी लक्षपूर्वक अवलोकन असते असे नाही. ६ गद्याच्या सुरव्य गोष्टी वन हांदी नजीकच्या अंगभूत गोरी असतील त्या तमात्र फरक नपडावा. कारण अशागोष्टींत फरकपडला तर मात्र त्याविषयी अंदेशा घेण्यास योग्यअधार मिळतो असे समजावे. १५१ सास देण्यान तुहिन आहेकी नाही असा साक्षीदारास प्रश्न करण्यासह रकत नाही. त्यापनाचे उत्तर मला हितनाही असेंजाल्यासहीतआहे असेंसि हकरी पर्यन हिननाहीसे समजून साक्षघ्यावी.
