शहारणारे शहर
काही शहरं माणसाच्या मनात घर करून बसलेली असतात. कलकत्त्यानं असं घर केल्याला किती वर्षे उलटून गेली, पण गेल्या महिन्यात हे शहर पाहण्याचा (खरं तर अनुभवण्याचा!) योग आला. इथल्या बेलूर मठातील रामकृष्ण परमहंस नि स्वामी विवेकानंदांचं वस्तुसंग्रहालय पाहिलं नि माझा वि. स. खांडेकर स्मृती संग्रहालय उभारणीचा सारा गर्व क्षणात जमीनदोस्त झाला. मी कलकत्त्यात होतो त्या काळात २३ जानेवारीस नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांची जयंती होती. त्यांच्या जन्मघरी झालेला सोहळा मी पाहिला. एका समारंभाला किती मोठी माणसं यावी याला सुमार नव्हता. फिल्म दिग्दर्शक श्याम बेनेगल, अभिनेता सचिन खेडेकर (नेताजी फेम), सुभाषचद्रांचे नातेवाईक, महात्मा गांधी नि राजाजींचे नातू राज्यपाल गोपालकृष्ण गांधी-किती नावं सांगावीत? माणूस कलकत्त्याला जातो नि मदर तेरेसांचं ‘निर्मल हृदय' पाहात नाही असं कसं होईल? तिथं वसईची नन भेटते. मातीचं नातं जडतं नि मदर तेरेसांची राहती खोली, वेळ संपलेली असली तरी पाहता येते. तीच गोष्ट जगदीशचंद्र बोसांच्या घराची नि रवींद्रनाथांच्याही! शिक्षक असल्याचे फायदे असतात. त्यामुळे अडचणींच्या गुहा क्षणात खुलतात नि तुमच्यापुढे मग उभी राहतात साहित्य, संस्कृती, संगीत, कलेची शत शत महाद्वारं!
२४ जानेवारी २00६ हा कलकत्त्यातील दीडशे वर्षांनी उगवलेला ‘सुवर्णदिन' होता. कलकत्ता विद्यापीठाला या दिवशी १५0 वर्षे पूर्ण झाली. पूर्वसंध्येस मी विद्यापीठात फेरफटका मारला. विद्यापीठानं आपल्या माजी विद्यार्थ्यांचे फोटो अभिमानाने परिसरात त्या दिवशी प्ले कार्डसवर
