लीलाताईंनी शाळेचा प्रपंच मांडण्यापेक्षा प्रयोग करणे पसंत केले असते. जगभर प्रयोगशील शिक्षणाचे जाळे जुने आहे. जॉन ड्युईपासून ते तात्तोचानपर्यंत अनेक प्रयोग सांगता येतील.
भारतीय शिक्षणातील मर्यादांचे भान चांगले असल्यामुळे लीलाताईंनी सृजन आनंद शिक्षणाद्वारे शिक्षणाचं ‘ओअॅसिस' निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला. Three "R" Four "H" नंतर Five "E" असे त्यांच्या शिक्षण प्रक्रियेचे, प्रयोगाचे वर्णन करता येईल. Experimental, Evaluative, Educative, Environmental and Excellent प्रायोगिक शिक्षणाचा पायाच मुळात चौकट तोडण्याचा असतो. आपले पारंपरिक शिक्षण शब्दांत अडकलेले आहे, याचे लीलाताईंना पुरेपूर भान आले नि त्यांनी ते सर्जनात्मक करण्याचे ठरवले. घोडेबाजार केवळ राजकारणात नाही तर शिक्षणातही आहे. स्वातंत्र्याच्या गेल्या ६५ वर्षांत आपण ‘सब घोडे बारा टक्के' या न्यायाने सार्वत्रिक शिक्षणाचा धडाका लावला. मुलांना शब्द समजले; पण त्यांचा अर्थ समजला नाही. अर्थ न उमजल्याने जीवनात त्याचा उपयोग करता आला नाही. परिणामी शिक्षणाने माणूस बदलण्याचं काम केले नाही. स्थितिशील शिक्षणातून येणारी प्रगती असमान असते. ती विकासाचा भ्रम तयार करते. क्षमता विकास म्हणजे शिक्षण याचा विसर पडलेल्या शिक्षण व्यवस्थेत राहिले. स्मरणाला महत्त्व राहिले. परीक्षा स्मरणशक्तीच्या झाल्या. कौशल्याची कसोटी कधीच लावली गेली नाही. लीलाताईंनी याला छेद देत प्रयोगशीलतेवर भर दिला. प्रत्यक्ष पाहणं, अनुभवणे, प्रश्न विचारणे, उत्तर शोधणे, मुलांना कार्यप्रवण करणे, शिक्षणातील निष्क्रिय श्रवण बंद करणे इत्यादी अनेक मार्गांनी ‘सा विद्या या विमुक्तये' असं बिरूद ल्यालेल्या प्रा. श्रीपाद दाभोळकरांच्या ‘प्रयोग परिवारा'सारखे शिक्षण प्रयोगशील केले. मग त्यांनी मुलांची सहल चक्क स्मशानभूमीत नेऊन मृत्यूची अटळता तर समजावलीच पण मृत्यूची भीतीही दूर केली. 'नवे देते ते शिक्षण' हे ठसवले.
शिक्षण म्हणजे सततच्या मूल्यांकनातून घेतलेला क्षमताविकासाचा आढावा; पण ते मूल्यांकन प्रश्नोपनिषदात त्यांनी बांधले नाही. सृजनाधारे निरीक्षण, परीक्षणातून निर्णय, निर्णयाचे उपयोजन व त्यातून जाणीवजागृती असा शिक्षणाचा क्रम असतो हे ओळखून लीलाताईंनी रक्तदानाचा प्रकल्प अंगीकारला. कोवळ्या वयातील मुले रक्त देऊ शकतात का? येथून सुरू झालेले प्रश्नांचे काहूर ‘दान म्हणजे काय?' इथवर नेऊन लीलाताई भिडवतात तेव्हा त्यांचे शिक्षणाचं क्षितिज किती व्यापक असीम असते हेच सिद्ध होते.
