मुस्लिम राष्ट्रांतील
इहवादी शासन
सोव्हिएट रशियांतील इहवादी शासनाचा विचार गेल्या प्रकरणांत केला. आता मुस्लिम राष्ट्रांतील इहवादाचा विचार करावयाचा आहे. इजिप्त, सिरिया, इराक, सौदी अरेबिया, तुर्कस्तान व इराण हीं नव्यानेच जन्माला आलेलीं राष्ट्रें प्रामुख्याने या लेखांत डोळयांपुढे आहेत. इंडोनेशिया, मलाया, लेबॅनॉन, मोरोक्को, ही अशींच मुस्लिम राष्ट्रें आहेत. त्यांचा विचार अनुषंगाने होईलच. पण इस्लामची प्राचीन परंपरा, धर्माचें आद्यपीठ, मुस्लिम साम्राज्य इ. अनेक दृष्टींनी अरेबिया, इजिप्त, सिरिया, तुर्कस्थान या वर निर्देिशिलेल्या राष्ट्रांना जास्त महत्त्व असल्यामुळे त्यांचाच विचार प्राधान्याने करावयाचा आहे.
भारताच्या दृष्टीने या विवेचनाला फार महत्व आहे. मुस्लिम समाजांत इहवाद प्रसृत न झाल्यामुळेच भारताची फाळणी झाली, असें अनेक अभ्यासकांचें मत आहे. आणि फाळणी झाल्यानंतरहि भारतापुढे ज्या अनेक समस्या आहेत त्यांतील तीन- चतुर्थांश समस्या मुस्लिमांच्या आहेत. त्या इहवादविरोधामुळेच निर्माण झालेल्या आहेत हेहि बहुमान्य आहे. याच कारणामुळे भारताची पुन्हा एकदा फाळणी होण्याचा धोका आहे, असेंहि अनेक विचारवंत म्हणतात. एकदा पाकिस्तान दिलें की भारतांत अनेक पाकिस्तानें निर्माण होतील, असा इशारा स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी अनेक वेळा दिला होता. केरळांतील मल्लापुरमच्या रूपाने तशी चिन्हें दिसूं लागली आहेतच. यावरून या विषयाचें महत्त्व किती आहे तें वाचकांच्या ध्यानांत येईल. म्हणूनच भारताच्या इहवादी शासनाचा विचार करण्याआधी मुस्लिम देशांतील इहवादी शासनाचा विचार करणें अवश्य आहे.
