पान:आयुष्याचा सदुपयोग.pdf/१९०

१८३

त्सवाचा सुंदर देखावा तुमच्या समोर दाखवीत आहे. जी शक्ति तुह्माला दिसत नाहीं, जिला स्पर्श करितां येत नाहीं, अथवा जिची व्याख्या करितां येत नाहीं, जिचें माप क- रितां येत नाहीं, जी उमगत नाहीं, अशा त्या गूढ ईश्वरी श- क्तीचें अस्तित्व व कार्ये ह्यांचीं द्योतकें सभोंवार दृष्टीस पडतात. ह्या शक्तीला वाणी नाहीं, तिचा आवाज होत नाहीं, ती दिसत नाहीं, तरी तींत चैतन्य आहे; वर दिसणाऱ्या प्रत्येक फांदींत, पायाजवळ जमिनीवर उगवणाऱ्या प्रत्येक गवताच्या पातींत तें चैतन्य दिसतें. "
 संशय खरोखर सर्व तत्वज्ञानाचा पाया होय. आह्मी गूढांनीं भरलेल्या जगांत रहातों. व साधें पुष्प कसें व्हावें, व एकादा अति क्षुद्र जंतु कसा निर्माण व्हावा हें आह्मांला सांगता येत नाहीं; मग अनंत स्वरूपी जो ईश्वर तो आह्माला कसा उमगावा ? डॉ. मार्टिनो ह्मणतोः–“आकाश व निःशब्दत्व हे आपण ईश्वराचे गुण मानितों, संध्याकाळीं दंव पडूं लागलें, ह्मणजे जणूं काय त्यामुळे दिवसाची चिंतारूपी धूळ दडपून जाते, व अगदीं बारीकसारीक चिंतेमुळे डोक्यास विशेष त्रास झालेला असतो, त्याच्या ऐवजीं विस्तृत ध्यान सुरू होतें; तारकागणांनी अंकित झालेल्या अनंत आकाशाखालीं ही धरणी एकाद्या वाळवंटाप्र- माणें निद्रित दिसते. अवर्णनीय ईश्वरी अस्तित्वाची भावना आ- मांला गुंग करून टाकिते. रात्रीं वारा सोसाट्यानें वाहत असतां, दचकून आह्माला त्याच्या सांनिध्याची आठवण होते; आकाशाचे जे फार प्राचीन दीप त्यांच्या प्रकाशांतून तो आमच्याकडे नीट टवकारून पाहत आहेसें वाटतें. "
 जॉन स्टुअर्ट मिल ह्मणतो: “मानवी जीवित हें गूढांनीं व्याप्त आहे. आपला अनुभव हा अफाट समुद्रांतील बेटाप्रमाणें