लेकराला नि गरिबाच्या पोरीला होतेय, या जाणिवेने तो भाजून निघे. सुधीला अर्धे घर नि थोडी जमीन द्यायला तो तयार होता. मात्र लेकरू त्याला हवे होते. सधी जर त्याच्याजवळ राहाणार असेल तर त्यालाही त्याची मान्यता होती. आमच्या समोर फार मोठे प्रश्नचिन्ह होते....!!
दुसरे लग्न करणाऱ्या बेईमान नवऱ्याला शिक्षा व्हायला नको? निष्पाप मुलीला बायको म्हणून घरात आणणाऱ्या नीच फसव्या, पशूसमान पुरुषाला मोकळे सोडायचे ? दुसरी बायको म्हणजे कायद्याच्या भाषेत 'ठेवलेली बाई'. एका सोळा वर्षाच्या निरपराध पोरीने 'ठेवलेली बाई' म्हाणून तथाकथित नवऱ्याबरोबर उभे आयुष्य काढायचे ? आमच्या बरोबर काम कराणाऱ्या तरुण पोरींनाही या प्रश्नाने भेंडाळून टाकले.
"ताई बिट्टूचे चे पप्पा मला नेणार असतील तर मी जाईल. दुसऱ्या बायकोला नवऱ्याच्या दारात काहीच किंमत नसतीया, हे इथं राहून शिकलेय मी. मी शिकल्याली असते तर त्या घरची पायरी कंदीच धरली नसती. पन मी अशी अडानी. बाप म्हातारा. आज आहे तर उद्या नाही. भावाचाही पता नाही. माझं मन लेकरात गुंतलंया. त्याला सोडून खिनभर जगायची नाय मी.
ताई, आमच्या भावकीतली एक मुलगी अशीच दुसरेपनावर दिली. नवऱ्यानंही पुन्हा हाकलून दिलं. चारदोन वर्ष माहेरात बरी राहिली. पुन्हा तिथूनपण निघाली. सांगाया लाज वाटती. पण सोलापूर रस्त्याच्या कुठल्या की हाटेलात ऱ्हाते नि तिथे धंदा करते. तिचा तरी काय दोस? कसा का असेना पुरुसाचा आधार असंल तर बाई इज्जतीनं राहू सकते. एकट्या..... तरण्या बाईकडे समद्यांचे डोळे असतात. हितं माज्या सारख्या कित्येक बाया यायच्या. कुनाकुनाला कायमचं ठिऊन घेनार तुमी ? अनि आमचं मन चळलं तर ? आमी बी मानूसच, तहान लागली की पान्यासाठी वनवननारच ! त्या परिस बिट्टूच्या पपाचा आधार बरा व्हईल. त्यांना चांगलं समजून सांगा. पोटाला अन्न, अंगाला कपडा हवा. मारहाण मातुर सोसायची न्हाई...." सुधीच्या म्हणण्यात व्यवहार होता. तो मनाला पटवून घ्यावा लागला. तिला जन्मभर सांभाळण्याचे आश्वासन 'देणे' सोपे होते. पण 'पाळणे' अवघड होते. पुनर्वसन करायचे तर, शिक्षण काहीच नाही. 'जिद्द' होती. पण मातृत्वाच्या भावनेने ओथंबलेल्या जिवासमोर अडचणींचा डोंगर दिसे. जिद्द कशी ती कुठून टिकणार ? असे मनात येई. सुधीला संदीपानाकडे पाठवतांना
