पान:देशी हुन्नर.pdf/18

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे
[ १२ ]

आलेले म्हणजे इंदूर येथील लाला दिनदयाळ हे होत. मुंबईचे हरिश्चंद्र चिंतामणजी व शिवशंकर नारायण यांचींही नांवें या संबंधानें घेण्यासारखीं आहेत.

दगडावरील नकशीचें खोदींव काम.

 या कामाची आमच्या देशांत जिकडे तिकडे रेलचेल आहे, अशी आमचीं पांडवांची लेणींं व देवळें साक्ष देतात. या देशांत हातांनी रंगविलेल्या चित्रांत जसे नैसर्गिकपणा व मार्दव हे गुण नसतांत, तशीच स्थिति आमच्या दगडावरील कोरींव मूर्तीच्या कामाची आहे. या कामांत वेलबुट्टीचे काम बरें असते, परंतु मनुष्यांची, पाखरांची व जनावरांची चित्रें आलीं, कीं कशास कांहीं मेळ नाहीसा होतो. ही कला मुसलमानी अम्मल होण्यापूर्वी चांगल्याच प्रगल्भ दशेस आलेली असावी असें ओडिसा, छोटानागपूर वगैरे प्रांतांत ज्या जुन्या मूर्ती सांपडतात त्यांवरून स्पष्ट होते. मुसलमानी अमलांत धर्मवेडानें जो मूर्तीवर सपाटा उडाला त्या कालापासून या कलेस उत्तेजनच मिळाले नाही. बंगाल प्रांतांतील लोकांत हें कसब मुसलमानी अमलापूर्वी चांगलेच वागत होतें. परंतु हिंदुधर्मास या कालानंतर अद्यापपर्यंत कधीच सुदीन न आल्यामुळे 'भासकार ' लोकांची जातच नाहींशी झाली. परंतु अद्याप देखील गया, जयपूर, भावनगर, ग्वाल्हेरजवळ मंडलेश्वर, धार, व बडोदा इत्यादि ठिकाणीं दगडाच्या कोरीव मूर्ती होत असतात. सुधारलेल्या देशांतील रीतीप्रमाणे केलेलें, उत्तम प्रकारचे कोरीव कामही आपल्या देशांत आलीकडे होऊ लागले आहे. या संबंधाने लक्षात ठेवण्यासारखी एक गोष्ट आहे व ती हींं कीं, हा सर्व प्रसाद मेहेरबान किपलिंग साहेब यांचा. या जातीचे नांव घेण्यासारखे सर्व कारागीर या गृहस्थांचे शीक असून तेही मुंबईचेच आहेत. मिस्तर गोम्स मुंबईतील चित्रशाळेंतील असिस्टंट मास्तर यांचा ह्या कामांत पहिला नंबर आहे. या शिनोराच्या नजरेखालीं झालेलें काम मुंबईतील विक्टोरिया टर्मिनस या स्टेशनांत पुष्कळ आहे. दुसरे विद्यार्थी मिस्त्री वाला हिरा हे भावनगर येथें आहेत. यांनी सर जेम्स पील, मिस्तर परसीव्हल व दिवाण शामळलाल परमानंददास यांचे (बस्ट) कंबरेपर्यंत चेहरे काढून कलकत्ता येथील प्रदर्शनांत पाठविले होते. तिसरे विद्यार्थी मिस्तर पिंटो हे हल्लीं लाहोर येथें आहेत.