पान:वेचलेली फुले (Vechaleli Fule).pdf/36

दत्तक प्रक्रिया : तत्त्व, व्यवहार, पद्धत मार्गदर्शिका

 ‘मॅन्युअल ऑन अॅडॉप्शन' हा इंडियन असोसिएशन फॉर प्रमोशन ऑफ अॅडॉप्शन, मुंबई या संस्थेने प्रकाशित केलेला इंग्रजी ग्रंथ होय. अनाथ, निराधार बालकांना दत्तक देणाच्या संस्था व तेथील कार्यकर्ते, अधिकारी यांना वैधानिक व व्यावहारिक मार्गदर्शन करणारा हा ग्रंथ म्हणजे या क्षेत्राची गीताच म्हटले तरी ते अतिशयोक्त होणार नाही. यापूर्वी मंगला गोडबोले यांचे एक पुस्तक ‘दत्तक घेण्यापूर्वी बाजारात आले आहे. ते प्रामुख्याने पालकांना डोळ्यासमोर ठेवून लिहिले गेले होते. एखादा ग्रंथ जेव्हा संस्था संपादित अथवा ग्रंथित करत असते तेव्हा त्या ग्रंथास व्यापकता विषय आणि आशयाची व्यापकता आपसूकच येत असते. ती या ग्रंथात आली आहे. दत्तक प्रक्रियेच्या सिद्धान्त, व्यवहार व पद्धतीचे मार्गदर्शन करणा-या या ग्रंथास सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती मा. पी. एन. भगवती यांची प्रस्तावना लाभल्याने या ग्रंथास आगळे महत्त्व प्राप्त झाले आहे. दत्तक प्रक्रियेत होणा-या काळाबाजारास प्रतिबंध करणारे अनेक बाल सुरक्षाविषयक उपाय सुचविणारा महत्त्वपूर्ण निवाडा न्यायमूर्ती भगवती यांनीच दिला होता याचे वाचकांना स्मरण असेलच.
 दत्तक प्रक्रियेची तत्त्वे, बालकाचे कुटुंब, दत्तक पालक, दत्तक प्रक्रिया, दत्तक प्रक्रियेची वैधानिक बाजू इत्यादीचा सर्वांगी नि साक्षेपी ऊहापोह करणारा हा ग्रंथ दत्तक कार्य करणाच्या सर्व संस्थांत असायला हवा.
  या ग्रंथाची सर्वांत मोठी जमेची बाजू म्हणजे या ग्रंथास जोडलेली विविध परिशिष्टे होय. या परिशिष्टांमुळे हा ग्रंथ अधिक उपयुक्त झाला आहे. दत्तक प्रक्रियेचा तत्काल संदर्भ (रेडी रेफरन्स) देणारे असे याचे स्वरूप जे झाले आहे ते या परिशिष्टांमुळेच. दत्तक प्रक्रियेस आवश्यक कागदपत्रे, फॉर्स, बालकांची माहिती, पालकांची माहिती, निवेदने, या संदर्भातील महत्त्वपूर्ण निवाडे, पाठपुराव्याच्या गोष्टी अशी किती तरी मोठी जंत्री द्यावी लागेल.

वेचलेली फुले/३५