५१
या वजनास कडी जवळ येईपर्यंत मात्र चलन देत्ये, त्यानंतर पूर्वीचा मिळालेल्या वेगानें त्यापुढे त्याचें चलन होतें.
या यंत्राचा सहायानें जा कृति करून पाहिल्या आहेत, त्यांजवरून असे स्थापिलें आहे कीं पतन पाव- णाऱ्या पदार्थाचा काळाचे बरोबर भाग केले, जर से- कंद केले, तर प्रत्येक निरनिराळ्या सेकंदांत जा स्थ- ळांतून पदार्थाचें पतन घडेल तीं स्थळे १,३,५,७,९, इत्यादि विषम अंकांप्रमाणे होतील. हें स्पष्ट होण्या- साठीं मनांत आण कीं, एका पदार्थास पडण्यास १,२,३ आणि ४ सेकंद काळ लागला, तर या सेकं- दांत ह्मणजे काळांत जा स्थळांतून पतन घडलें तीं स्थळें त्या अंकांचा वर्गांबरोबर आहेत, ह्मणजे १,४,९, आणि १६ यांबरोबर आहेत; कारण १ हा एकाचा वर्ग आहे, ४ हा २ होंचा वर्ग आहे, ९ हा तिहींचा वर्ग आहे, आणि याप्रमाणे पुढेही. आतां जर दुसऱ्या सेकंदांत किती स्थळांतून पतन घडले तें काढायाचे असेल तर, एक सेकंदाचें १ स्थळ, दोन सेकंदांचा ४ स्थळांतून वजा करावें ह्मणजे बाकी ३ हैं इच्छिलें अंतर होईल; तिसन्यांतील अंतर काढणे असल्यास, ९ यांतून ४ वजा करावे, ह्मणजे बाकी ५ हैं अंतर होईल; चवथ्यांतील काढणे असल्यास, १६ यांतून वजा करावे ह्मणजे बाकी ७ हैं अंतर होईल; आणि याप्रमाणे पुढेही. यावरून पहिल्या सेकंदांत पदार्थ कांहीं अंतरां- तून पडतो, दुसऱ्या सेकंदांत त्याचा तिप्पट अंतरांतून
