शेवटी शेवटी संघटनेचे काम सोडून बाबूलालने चाकण जवळच्या एका कारखान्याला मजूर पुरवण्याचे कंत्राट घेतले. व्यवसाय फायद्याचा, बाबूलालच्या घरची व्यवसायाची परिस्थिती झपाट्याने सुधारली. संघटनेच्या कामाच्या काळात पार टोकाला गेलेली ओढग्रस्त त्याने संपवून टाकली. स्वत:चे घर बांधले. भाड्याने देण्याकरिता काही खोल्या बांधल्या. एक मंगल कार्यालयही बांधायला सुरवात केली आणि त्याच्या भाग्याला दृष्ट लागली. कारखान्यातील वादावादीमुळे बहुधा असावे, कोणीतरी त्याच्यावर राग काढला. एक दिवस त्याच्या स्कूटरजवळ बाबूलाल जखमी आणि बेशुद्ध अवस्थेत सापडला. लोकांनी त्याला आणून कॅंपातील रुबी हॉलमध्ये दाखल केले. या काळात मीही एका इस्पितळातून दुसऱ्या इस्पितळात जात होतो. शेजारच्या इस्पितळात मी होतो. बाबूलालला अत्यवस्थ अवस्थेत इस्पितळात ठेवले आहे, तो बेशुद्धीत आहे, मेंदूला मार लागला आहे असे कळले होते. इस्पितळातून सुटल्यावर मी त्याला भेटायला गेलो. अजूनही तो शुद्धीवर आलाच नव्हता; पण क्वचित हातपाय हलवू लागला होता. आता या जुन्या सहकाऱ्याची ही शेवटचीच भेट असे मनोमन म्हणून बाबूलालला नमस्कार करून मी निघालो. दिल्लीला परतलो. परत आंबेठाणला आलो तेव्हा कळले की, आता बाबूलाल पुष्कळसा ठीक झाला आहे. नीट बोलता येत नाही. स्मरणशक्ती घटली; पण निदान चालतो, बोलतो.
पुन्हा त्याला घरी भेटायला गेलो. चारचौघांच्या नजरेत त्याच्यात काहीच दोष दिसला नसता. तो बोलण्याचा मोठ्या आकांताने प्रयत्न करी आणि एकेकाळचा हा शब्दांचा राजा, त्याला नेमका शब्दच आठवत नसे. शेवटी शब्द सापडला नाही तर कोणत्याही शब्दाऐवजी तो 'बॉल' म्हणे. जन्मात कधी बॉलने न खेळलेल्या बाबूलालच्या मनाच्या आतल्या कप्प्यात कोणती खिडकी खोलून हा बॉल घुसला होता कोण जाणे!
आजारपणाच्या आधी विनोदी आणि कोटीबाज भाषणांच्या खळखळाटात सगळ्यांना डुबवणारा असा शब्दांनीच पाठीत सुरा खुपसून बेजार केलेला माझा एक मित्र मी पूर्वी पाहिला होता. अशा प्रसंगाशी ही दुसरी गाठभेट. पहिला मित्र विद्वान, जुना प्राध्यापक, महाराष्ट्राच्या अर्थकारणावरचा मान्यवर अधिकारी. वाचा साथ देत नाही तरी त्याच्या मनाचा तोल सुटलेला नव्हता. पक्षाघातामुळे ओठ साथ देत नाहीत, जीभ वळत नाही अशाही अवस्थेत तो मित्र मोठ्या संयतपणे निरर्थक आवाज काढे. ते पाहून मी हादरलो होतो. बाबूलालचे तसे नव्हते. जीभ चालायची तेव्हा तो सारा जीव ओतून बोले आणि बोलत राही. वाचा खचल्यावर पंख तुटलेल्या पक्ष्याप्रमाणे तो जीवाच्याआकांताने
अंगारमळा । ७१
