काय हाती येतं? आपलं समग्र काव्य नि काव्यशास्त्र बदलू मागणाच्या या कवितेचं महत्त्व मला अशासाठी वाटतं की, ही कविता नवी रचना करू मागते आहे. ही कविता गद्यातही काव्यानुभूती देते. नवी शब्दकळा घेऊन येते. ती वैश्विक भाष्य करते. या अंगांनी पण तिचं अभिजात रूप (classicness) मूल्यांकित करता येईल. गांधीवाद, मार्क्सवाद, हिंदुत्ववाद, फॅसिझम या सर्वांपलीकडे असलेला विशुद्ध मानवतावाद घेऊन येणारी ही कविता म्हणून मला वैश्विक वाटते. दुःख, दैन्य, उपेक्षेला जात, धर्म, देश, प्रांत, भाषा नसते, असतो फक्त चेहरा. या संग्रहात ‘क्रांतीची पावले शीर्षकाची सुंदर कविता आहे. ती क्रांती करणारे अनेक देश व इझम (वाद/ विचार) चित्रित करते व शेवटी इस्रायलचा किबुत्झ समजावते अन् म्हणते क्रांती सीतेसारखी आहे. तिचे चार चेहरे असतात - अत्याचाराचा, समतेचा, बंधुतेचा, स्वातंत्र्याचा. पण त्यापलीकडे एक चेहरा असतो निर्मितीचा. या नव्या चेह-याची गरज सांगणारी ही कविता 'Hands to make, not to break'चं तत्त्वज्ञान सांगते अन् म्हणते 'वनवासी रामाची साथ करणारी क्रांतीची पावले म्हणून सीतेसारखी असतात... मौन, सक्रिय, समिर्पित, एकनिष्ठ आणि तरी अप्रसिद्ध! माध्यमांच्या झगमगाटात ‘मरणं' हा इव्हेंट होतो नि ‘जगणं' रकान्यात जातं याचं भान देणारी ही कविता.
दुस-या महायुद्धानंतरही, त्याच्या भीषण परिणामानंतरही आपण अण्वस्त्रांचे कारखाने उभारत राहिल्याचं शल्य संवेदनशील कवी म्हणून व सजग सामाजिक कार्यकर्ता म्हणून बाबा आमटेंना होतं. दुस-या महायुद्धानंतरचं जग पंचखंडी न राहता ते द्विखंडी झालं. एक श्वेत खंड तर दुसरा अश्वेत... कृष्ण... काळा खंड. म्हणजे सारं अविकसित, विकसनशील जग विशेषतः आफ्रिका, आशिया, प्रगत राष्ट्रे शस्त्र शक्तीवर निःशस्त्र, गरीब देशांना गुलाम बनवू पाहातात याचं शल्य बाबा आमटे यांनी 'आदिमानव उठला आहे' कवितेत फार प्रभावीपणे मांडले आहे. ते वाचत असताना बाबा आमटेंचं आंतरराष्ट्रीय प्रश्न व राजकारणाचा व्यासंग, आकलन लक्षात येतं. तीच गोष्ट ‘ग्रस्त स्वातंत्र्यास सलामी'मध्ये प्रत्ययास येते. झेकोस्लोव्हाकियावर रशियाने केलेल्या आक्रमणानंतर व्यथित, विकल होऊन लिहिलेली ही कविता, साम्राज्यवादाचा पराभव करण्यासाठी जन्मलेल्या कम्युनिस्ट राजवटींनी आक्रमक होणं बाबा आमटेंसारख्या पंचशील पुरस्कारणाच्या कवीला पटणारं, मानवणारं नव्हतं. त्याचा प्रखर शब्दांत विरोध करताना ते म्हणतात-
