रात्रीचं वाचन वेगळं नि दिवसाचं वेगळं. रात्री माया बाजार नि सकाळी मीना बाजार. झुंझार खिडकीतील किर्र रात्र अंधारात एच.जी. वेल्सच्या ‘इनव्हिजिबल मॅन' सारखा यायचा. कधी चार्ल्स डिकन्सच्या ‘टेल ऑफ टू सिटीस' मधील मिस्टर लॉरीप्रमाणे It was fogy night in London वाचताना रोमांच उभं राहायचं. आपण बॅस्टिलचा तुरुंग फोडायला निघालोय असं वाटत राहायचं. त्याच दिवसात सकाळी ‘कर्ण' माझा सखा होता नि ‘ययाति'चं अनाकलनीय आश्चर्य! ‘कामभावना' हा शब्द याच दिवसात मी मित्रांच्या (अनुभवी) मार्गदर्शनात शिकलो. आयुष्यातलं पहिलं शास्त्र ‘कोकशास्त्र' मी डोळे फोडफोडून मोठ्या ताणतणावाखाली नि उशीच्या अभ-याच्या झंप्रीत लपवून ठेवत वाचल्याचं आठवतं. पण लवकरच खलिल जिब्रानीनी माझा ताबा घेतला नि मी मायावी जगातून एकदम भवसागरात, भवतालात आलो तसं माझ्या झंप्रीला घोरांच्या घुशींनी भुसभुशीत करायचा नवा उच्छाद मांडला. मी गैराची संगत सोडून एकदम सभ्य जगातला कवटाळले. त्याचं कारण होतं... मी शिक्षक व्हायचं ठरवलं नि माझ्या पुढे डॉ. डी. व्ही. चककरमनेसारखा एक ऋषितुल्य शिक्षक खड्या, अभेद्य कड्याप्रमाणे उभा राहिला नि माझी झंप्री आता मुक्तांगण बनून गेली. त्या झंप्रीत गेल्या चाळीस पन्नास वर्षांत गैराचा उंदिर सोडा मुंगीपण जाऊ शकली नाही. मानसिक, भावनिक, वैचारिक, नैतिक, भौतिकाच्या भिंतीतील फटी, अंतर मला उमजत गेलं नि वैध, विधायक झंप्रीनं माझं लौकिक जीवन नंदनवन बनवून टाकलं.
सत्तरीला उंबरठ्यावर आज मी उभा आहे. माझी झंप्री चौपाल, चावडी बनून गेलीय. 'नो प्रायव्हेट बिझनेस' अशी न लावलेली पाटी वाचत माझं आयुष्य मी आक्रमतो आहे. लेखन, वाचन, व्याख्यान, समाजकार्य असा चतुर्दिक खेळ, फेर धरत मी भटकतोय. मागं वळून पाहताना माझ्या लक्षात येतं की मी माझी झंप्री कालौघात बदलत राहिलो म्हणून या मुक्कामावर आलो. माणसाची खरी झंप्री असते त्याचं मन. तेही अबोध, आतलं मन खरं! ते तुम्हाला नीतळ, निर्भेळ, निर्मळ ठेवता येतं का यावर तुमच्या आयुष्याचे रूळ ठरतात नि मग समाज मनात तुम्ही रुळू लागता, ते तुमच्या अंतरंगाचं बाह्यरूप, स्वरूप असतं.
झंप्री दुसरं तिसरं काही असत नाही. ती असते तुमच्या मर्मबंधाची ठेव. ती तुम्ही कशी जपता, जोपासता यावर तुमच्या जहाजाचं सुकाणू दिशा ठरवतं. युगांतर नि कायाकल्प घडून येत असतो. घडायचा, बिघडायच्या
