Jump to content

पान:भूमी आणि स्त्री.pdf/१४२

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

 ही पार्वती म्हणजे मऱ्हाटी गौराई तर मध्य प्रदेशाची सांजी. बे, केसरियामा भांग पडाऊ हे शब्द गुजरातीतले. या आरतीतून अर्थबोध काहीच होत नाही. पण तरीही काही प्रश्न मनात उभे राहतात. पहिला मुलगा न्हाऊन धुऊन ही ओळ काय दर्शविते? जमनागिरीच्या वाळूत एकाकीपणे रडणारे 'चिलयाबाळ' आणि 'न्हाऊन धुऊन तयार झालेला पहिला मुलगा' हे 'संकेत' एकाच वळणाने जाणारे आहेत. शिवाय गुलाल नाही तो छडी लगाऊ ही जबरदस्ती का? राजस्थान, गुजरातेत समर्पणाच्या वेळी केशरी वस्त्र परिधान करीत असत. पाण्यासाठी पहिले मूल बळी दिल्याचा कथाबंध लोकसाहित्यात क्षेत्रकथांमध्ये बाहुल्याने आढळतो. या आरतीतही असाच काही संकेत असेल का?
 भोंडला भुलाबाई संग्रहातील भुलाबाईच्या गाण्यांमध्ये प्रा. गजमल माळी यांनी संकलित केलेल्या गाण्यांपैकी एक गाणे सांझीच्या भुलाबाईवर झालेल्या संस्काराचे स्वरूप स्पष्टपणे दाखविते. ते गाणे असे -

सांजी सांजी दिवा लगाव
दिवा लगाव
दिवा नेला चोरानं
बत्ती लावली मोरानं
मोरानं
मोरानं दिल्या पाच कवड्या
पाच कवड्या
त्याच्या आणु रेवड्या
रेवड्या देऊ भाचीला
भाचीला
आपण जाऊ काशीला
काशीला
काशीहून आणली वायकं
वायकं
फोडा सांजीच टायकं
टायकं

भूमी आणि स्त्री
१३७