भोवरा / २३
नावीन्य व कौतुक वाटते; पण पुढेपुढे त्यांचा फार अडथळा होतो. एकदा त्यांची लांबलचक रांग लागली म्हणजे संपत नाही! त्यांना व त्यांना हाकणाऱ्यांना यात्रेकरूंचा उपद्रव वाटे व आम्हांला त्यांचा वाटे.
रामवाड्याच्या पुढे तीन मैल खडा चढ आहे. वाट नदीच्या तीरातीराने सारखी वर गेलेली, अरुंद, ठिकठिकाणांहून पाझरणाऱ्या झऱ्यांपुढे चिखल झालेली अशी आहे; पण थंडी असल्यामुळे चालण्याचे श्रम वाटत नव्हते. जसजसे उंच चढलो तसतसे वृक्ष नाहीसे झाले व सगळीकडे गवताचा गालिचा अंथरला गेला. त्या गवतावर सगळीकडे पाण्याचे ओहोळ वाहत होते व असंख्य फुले उगवली होती. केदारनाथाच्या पूजेला हीच फुले आम्हांला मिळाली. मंदिराचा कळस लांबून दिसतो. अर्धा मैल एक अरुंद खोरे चालून जावे लागते. गवतातून घाटी बांधून मार्ग केला आहे. मंदाकिनीचा पूल ओलांडून दुसऱ्या तीरावर उन्हाळ्यापुरते गाव वसलेले आहे. भाविक लोक त्या बर्फाच्या पाण्यात अंग धूत होते. आम्ही पंड्याने दिलेले ऊन पाणी घेऊन उघड्यावरच आंघोळ केली. त्याने ऊब नाहीच आली; पण निदान अतिशय गारठलो नाही. सर्वजण देवळाकडे गेलो, देवळाच्या मागेच वीस हजार फूट उंचीचा हिमपर्वत उभा आहे व सतोपंथ नावाची हिमनदी आहे. ह्याच मार्गाने पांडव वर चढत गेले असे म्हणतात.
देवळात स्वयंभू पिंडी म्हणजे एक प्रचंड ओबडधोबड शिळा आहे. तिला दोन्ही हातांनी कवटाळून भेट द्यावयाची असते. भेटीआधी पिंडीवर तूप लावावयाचे असते. दर्शन घेऊन परत आलो. घरांच्या छपराखाली आदल्या हिवाळ्यातील बर्फाच्या शिळा अजून पडल्या होत्या. आकाश पहिल्याने निरभ्र होते, पण मग ढग यावयास लागले. काही खाऊन मग परतावे असा विचार केला, पण जिन्नस अगदीच वाईट होते. दिनूचे डोके भयंकर दुखू लागले; म्हणून फारसे इकडेतिकडे न करता उतरलो. अर्धी वाट उतरल्यावर डोके दुखणे अजिबात थांबले. इतक्या उंचीवर गेल्याचाच तो परिणाम असावा. मला व वन्संना वरती काही झाले नाही; पण खाली आल्यावर मात्र कसेसेच व्हावयास लागले. ताजे जेवण कसेबसे खाल्ले व मग मात्र बरे वाटू लागले. हा अनुभव पुढे तुंगनाथला किंवा बद्रीला आला नाही. मला वाटते, तोपर्यंत आम्हांला हिमालयाच्या उंचीची सवय झाली.
परतताना अर्धी वाट जाऊन मंदाकिनी ओलांडून अलकनंदेच्या
