पान:Arth shastrachi multatve cropped.pdf/46

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.
[३४]

शास्त्रविषयाचें वर्गीकरण करणें होय. खरी व्याख्या वस्तूमध्यें असलेल्या सर्वसाधारण महत्वाच्या गुणांवरून केली पाहिजे.

वर निर्दिष्ट केलेल्या व्याख्येमध्यें आणखी एक मोठा दोष आहे. तो हा कीं या व्याख्येच्या योगाने अर्थशास्त्राचीं सांगितलेलीं निरनिराळीं अंगें ही स्वतंत्र व एकमेकांपासून वेगळीं अंगें आहेत असा भास हातो. उदाहरणार्थ संपत्तीची उत्पत्ति व वांटणी या परस्परावलंबी गोष्टी नाहींत असा या व्याख्येवरुन एखाद्य चा समज होण्याचा संभव आहे. वास्तविक पहातां अर्थशास्त्राचीं सर्व अंगें परस्परावलंबी आहेत व तीं वेगवेगळीं कधींच करतां येणार नाहींत. विवेचनासाठी त्याचा निरनिराळा विचार करणें अवश्य असलें तरी संपत्तीचीं हीं अंगें अगदीं एकमेकांत निगडित झाली आहेत, हें नेहमीं ध्यानांत ठेविलें पाहिजे. अर्थशास्त्राच्या वरील व्याख्येमधले दोष अर्थशास्त्राचा जनक जो अँड म स्मिथ त्यानें आपल्या एका व्याख्येंत टाळले आहेत. त्यानं अर्थशास्त्राची व्याख्या गुणागमावरून केलेली आहे व म्हणून ती तर्कशास्त्राच्याही नियमानुरूप आहे. यामुळे पुष्कळ आधुनिक अर्थशास्त्रज्ञांनीं सुद्धां ती मान्य केली आहे. अर्थशास्त्राच्या अॅडम स्मिथनें दिलेल्या प्रमेयापासून भिन्न अशी दुसरी कितीही प्रमेयें व तत्वें हल्ली पुढ़ें आलीं असलीं तरी अॅडम स्मिथनें केलेलें या शास्त्राचं लक्षण अजूनही कायम आहे. व जरी हें शास्त्र आणखी कितीही वाढलें तरी या व्याख्येमध्यें कांही फरक होण्याचें कारण नाहा.

"राष्ट्राच्या संपत्तीचें खरें स्वरुप व त्याच्या उत्पत्तींचीं कारणें याचें विवेचन करणारे शास्त्र ते अर्थशास्त्र होय" ही व्याख्या गुणागमानुरूप आहे हें उघड दिसून येईल. अॅडम स्मिथनें अर्थशास्त्राला व्यवस्थित स्वरूप देऊन त्याचें एक शास्त्र बनविल असें म्हणतात तें ह्या व्याख्येवरूनही सिद्ध होतें. ही व्याख्या इतर शास्त्रांच्या व्याख्येप्रमाणें सर्व शास्त्रांच्या रहस्याला अनुरूप अशीच आहे. कला व शास्त्र यांमध्यें भेद दाखवितांना शास्त्राचें रहस्य सांगण्यांत येते. कला म्हणजे कांहीं एक विषयाचें व्यावहारिक ज्ञान व त्या ज्ञानाच्या प्रत्यक्ष उपयोगाचे नियम होत. परंतु शास्त्र हें एखाया विषयाची उपपत्ति किंवा मीमांसा करतें. म्हणजे त्या विषयाचें खरें स्वरुप व त्याचीं कारण ही शोधून काढतें. तेव्हां यथार्थ स्वरूपज्ञान व कारणमीमांसा हे शास्त्राचे विशेष गुण आहेत. तेव्हां, अर्थशास्त्र हें जर शास्त्र