पान:Arth shastrachi multatve cropped.pdf/36

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.
[२४]

 होईल. जरी भाडयाची उपपत्ति हल्लीं रिकार्डोच्या नांवाखालीं मोडते तरी त्याच्यापूर्वी अंडरसन, मुंबई हायकोर्टाच्या न्यायाधिशाच्या पदवीप्रत चढलेले वेस्टसाहेब व प्रसिद्ध अर्थशास्त्री मालथस या तिन्ही ग्रंथकारांच्या लेखांत ही उपपत्ति दृष्टीत्पत्तीस येते व ही गोष्ट रिकार्डो यानेंही कबूल केली आहे.थोडक्यांत या उप्पतीचे स्वरूप असें आहे.जमिनीचे भाडें म्हणजे जमिनीच्या उत्पादक शक्तीबद्दल जमीन कसणारानें जमिनीच्या मालकास दिलेली किंमत होय, व या किंमतीचें मान जमीन कसण्यास लागणारा खर्च व जमिनीच्या उत्पन्नाचीं येणारी किंमत यांच्या अंतराबरोबर असते व जसजशी देशाची लोकसंख्या वाढते तसतशी धान्याची किंमत वाढते व धान्याची किंमत वाढली म्हणजे कमकस जमिनीची लागवड करणें शक्य होतें. परंतु या अगदी निकृष्ट कसाच्या जमिनीचें भाडें येत नाहीं व या जमिनीचें उत्पन्न व सुपीक जमिनीचें उत्पन्न यांच्या अंतराइतकें जमिनीचें भाडे येतें. धान्याच्या किंमतीचा भाडें हा घटकावयव नसतो. तर धान्याच्या किंमती वाढल्यामुळे भाडे वाढतें. रिकॅर्डोच्या विचारसरणींत या भाड्याच्या उपपत्तीला विशेष महत्त्व आलेलं आहे. याचें कारण असें आहे कीं, त्यानें या उपपत्तीवरून समाजच्या एकंदर सांपत्तिंक स्थितीबद्दल व त्या समाजांतील निरनिराळ्या वर्गाच्या सांपत्तिक स्थितीबद्दल कांहीं विशिष्ट अनुमानें काढिलीं आहेत. त्याचे मतें देशाची जसजशी वाढ होते व लोकसंख्या वाढत तसतसे धान्याचे भाव चढत जातात व याचा परिणाम असा होती कीं, जमीनदाराचें भाड्याचें उत्पन्न सारखे वाढत जातें. धान्याचे भाव वाढले म्हणजे मजुरांच्या उपजीवनाचा खर्च वाढतो व यामुळे मजुरीचे दर वाढतात. परंतु या वाढत्या मजुरीच्या दरापासून मजुरांची सांपत्तिक स्थिति सुधारते असें मात्र नाहीं. कारण जीविताच्या अवश्यकालाच किंमत जास्त पडूं लागते व मजुरी जास्त झाली कीं, व्यापाच्यांचा व कारखानदारांचा नफा कमी होतो. अशा प्रकारची अनुमानें रिकाडेनेिं आपल्या उपपत्तीपासून काढिली आहेत. त्याच्या खरेखोटेपणाचा पुढल्या भागांत विचार करावयाचा आहे. तेव्हां सध्या इतकी माहिती पुरे आहे'
 रिकॅर्डोच्या मतांतील विशेष महत्त्वाचें दुसरें मत म्हणजे परकी व्यापारासंबंधीं होय. परकी व्यापाराचा विशेष फायदा कोणता व कोणत्या परि-