पान:हिंदीचलन पद्धतीचा इतिहास.pdf/87

६६

हिंदी चलनपद्धतीचा इतिहास

सुवर्ण संचयांत घट

 परंतु आपणांस वरील पत्रकांतील डिसेंबर १९२१ मधील दिलेल्या आंकड्यावरून असें दिसून येतें को, १९२० जानेवारींत जेथें इंग्लंडमध्यें ९४ कोटि १२ लक्ष रुपयांचे रोख सोनें व स्टर्लिंग रोखे मिळून होतें, तेथें आता फक्त ५ कोटि ८५ लक्ष रुपये किंमतीचे स्टर्लिंग रोखेच शिल्लक आहेत. तेव्हां ८८ कोटि २७ लक्ष रुपयाचें सोनें व स्टर्लिंग रोखे गेले कोठें ? तसेंच हिंदुस्थानांतील सोन्याचा सांठाही सुमारे ११ कोटि रुपयांनी घटलेला दिसतो याचें कारण काय ?
 पहिला प्रयोग - १९२०-२१ सालांत रुपयाचा भाव २४ पेन्सावर कायद्याने कायम करण्यांत आला, परंतु चांदीचा भाव घसरू लागल्यामुळे रुपयाचा भावही घसरूं लागला व तो १५-१६ पेन्सापर्यंत खालीं गेलेला भाव २४ पेन्सा- वर टिकविण्याचा सरकारनीं जो अट्टाहास केला त्यांत 'रिव्हर्स कौन्सिल बिल्स' ( परत हुंड्या) काढून हा सुवर्णाचा संचय फस्त केला गेला, व यांत हिंदु- स्थानचे सुमारें ३५ कोटि रुपयांचे नुकसान झालें; फायदा सरकारचे भाई- बंदांचा झाला, व शेवटीं रुपयाचा भाव २४ पेन्खावर टिकविण्याचा प्रयत्न पांचसहा महिन्यांतच हताश होऊन सरकारास सोडून द्यावा लागला हैं आपण मार्गे पाहिलेच आहे.
 दुसरा प्रयोगः -- वरीलप्रमाणे रुपयाचा भाव २४ पेन्सावर टिकविण्याच प्रयत्न करण्यांत आलेल्या अपयशावरून सरकारने घडा न घेतां पुन्हां १९२६-२७ साली रुपयाचा भाव १८ पेन्स कायद्यानें कायम करण्यांत आला, व त्याचा परिणाम कसा अनिष्ट झाला हे वरील पत्रकांतील मार्च १९२६ व सप्टेंबर १९३१ ( २१-९-१९३१ रोजी इंग्लंडने आपल्या चलनाचा सोन्याशी असलेला संबंध सोडला व रुपयाचाही सोन्याशीं अस- लेला संबंध सोडून त्याचें नातें कागदी पौंडाशी जोडण्यांत आलें, त्यावेळीं ) या महिन्यांतील कागदी चलननिधातील आंकडे व सुवर्णपरिमाण निधि- सील आंकडे पाहिले असतां दिसून येईल.
 मार्च १९२६ मध्ये कागदी चलननिधीमध्ये २९ कोटि रुपयाचे स्टर्लिंग