'शून्य कचरा - येथे कचरा तयार होत नाही.' अशी पाटी मी माझ्या घरावर लावली आहे. अपेक्षा आहे की, मी राबवत असलेल्या प्रकल्पाची माहिती येता-जाता एकतरी माणूस कुतूहलापोटी विचारेल. मात्र आजपर्यंत फारच थोड्या व्यक्तींचे कुतूहल जागृत झालेले आहे, म्हणूनच मी आशावादी आहे.
कचरा निर्मूलनाचा विषय निघाला की प्रत्येक जण दुसऱ्याने काय करावे हेच कायम सांगत असतो. "मी शून्य कचरा प्रकल्प घरात राबवतो आहे, तुम्हीपण राबवा," असे म्हणणाऱ्यांची संख्या वाढली पाहिजे. ओला कचरा जर बारीक करून जाळीच्या टोपलीत टाकला, तर त्याचे खतात लवकर रूपांतर होते, हे मला समजले होते आणि पटलेदेखील होते. ओला कचरा बारीक करणे, हे एक कामच होते. हे काम कमी वेळेत कसे करता येईल, याचा मी विचार करत होतो. माझ्या एका मित्राच्या घरी बेसीनला एक मिक्सर बसवला आहे, तो बघायला मी गेलो. मला जसा पाहिजे होता, अगदी तसाच तो मिक्सर होता. त्यात वरून कचरा टाकला की तो खालून बारीक होऊन बाहेर पडायचा. फक्त हे होताना त्या मिक्सरमध्ये सतत पाणी सोडावे लागायचे.
बेसीनमध्ये हे आपोआप घडायचे. पण मला हा कचरा बेसीनमधून ड्रेनेजमध्ये जाऊ द्यायचा नव्हता. मी ते मशीन विकत घेतले, भिंतीवर बसवले. पाण्याची सोय केली.
आता मला सर्व ओला कचरा बारीक होऊन मिळणार होता. त्यापासून उत्कृष्ट खत बनणार होते. कचऱ्यापासून मी खत बनवतो हे कळल्यावर त्या मिक्सरचा कारखानदार मला भेटायला आला. त्याला एका सोसायटीकडून मोठा मिक्सर बनवायची ऑर्डर मिळणार होती.
त्या सोसायटीमध्ये ३५ सभासद होते. त्यांनी एक योजना बनवली होती. प्रत्येक घरातील ओला कचरा त्या घरातील मोलकरीण त्या मशीनपर्यंत नेऊन देईल. मग वॉचमन तो कचरा तपासून मशीनमध्ये टाकेल. ते मशीन तो कचरा बारीक करेल आणि ड्रेनेज लाइनमध्ये सोडेल. त्या कारखानदाराने मला विचारले, “अशी कुठली संस्था आहे का, की जी हा तयार होणारा, बारीक केलेला ओला कचरा घेऊन जाईल, किंवा तुमच्या सल्ल्याने या कचऱ्याचे जागेवरच खतात रूपांतर होऊ शकेल का?”
मी म्हणालो, “मला वाटते, ही योजना दिसायला खूप चांगली वाटत आहे; पण राबवायला खूप अवघड आहे, कारण :
येथे आपण दुसऱ्याने काय करावे हेच पुन्हा सांगत आहोत.
