मराठीस भारतीय ज्ञानपीठाचा पहिला सन्मान मिळवून देणाच्या वि. स. खांडेकरांचे २ सप्टेंबर १९७६ ला मिरज येथे वृद्धापकाळाने निधन झाले. त्यांच्या निधनास यंदा पंचवीस वर्षे पूर्ण होत आहेत. त्या अर्थाने आगामी वर्ष (२००१-२००२) हे खांडेकरांचे ‘रजत स्मृती वर्ष' १९९८९९ मध्ये देशभर त्यांचे जन्मशताब्दी वर्ष साजरे झाले. हा अपवाद वगळता गेल्या पंचवीस वर्षांत मराठी वाचकांनी, अभ्यासकांनी, संशोधकांनी खांडेकरांना विस्मृतीच्या गर्तेत ढकलल्याचे जाणवले. प्रेमचंद यांच्या जन्मशताब्दीनिमित्ताने (१९८०-८१) उत्तर प्रदेश' या हिंदी नियतकालिकात डॉ. प्रभाकर माचवे यांचा एक तुलनात्मक लेख वाचल्यानंतर मला जाणवले की, प्रेमचंदांपेक्षा कितीतरी विपुल नि वैविध्यपूर्ण लेखन करणारे खांडेकर मूल्यांकनाच्या- समग्र मूल्यांकनाच्या पातळीवर उपेक्षितच राहिले. एके दिवशी माझ्या हाती जया दंडकरांची ‘वि. स. खांडेकर वाङ्मय सूची अचानक लागली आणि लक्षात आले की, खांडेकरांच्या बाबतीत मराठी वाचकांची, अभ्यासकांची, संशोधकांची स्थिती दिव्याखाली अंधार अशीच आहे. खांडेकरांबद्दल आपली आजवरची धारणा, मतमतांतरे, मूल्यांकन हे प्रकाशित व संकलित रूपात समोर आलेल्या त्यांच्या साहित्याच्या आधारावर आहे. खांडेकरांच्या जीवनाचे व साहित्याचे असे अनेक पैलू आहेत की, ज्यांना मराठी अभ्यासकांनी, संशोधकांनी अद्याप स्पर्शही केलेला नाही.
‘कथासम्राट' म्हणून खांडेकर मराठी वाचकांना परिचित आहेत. सुमारे साडेतीनशे कथा आपल्या तीस मौलिक संग्रहांतून मराठी वाचकांना देणाच्या खांडेकरांची पहिली कथा ‘घर कोणाचे ?' अद्याप असंकलित आहे. खांडेकरांच्या कथा नि घर यांचे अतूट नाते आहे. पहिल्या कथेप्रमाणेच
