पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/95

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

पण याला अपवाद होता वि. स. खांडेकरांचा. जी. ए.च्या ‘काजळमाया' कथांसग्रहास साहित्य अकादमीचा पुरस्कार लाभल्यावर त्यांनी स्वतःहून त्याबद्दल जर कुणाला लिहिलं असेल तर ते होते वि. स. खांडेकर. जी. एं.नी जयवंत दळवी यांना एकदा केवळ खांडेकरांवर पत्र लिहिलं होतं. जी. एं.च्या पत्रांच्या तिस-या खंडात ते समाविष्ट करण्यात आलं आहे. त्यातूनही जी. ए.च्या मनात असलेली वि. स. खांडेकरांविषयीची 'श्रद्धा' स्पष्ट होते. खांडेकरांच्या साहित्याबद्दल, जी. एं.चे मतभेद होते पण 'माणूस' म्हणून त्याचे आतडे पायात घुटमळायचेच.

 जी. ए.सारखंच प्रा. नरहर कुरुंदकरांचं. समीक्षक म्हणून धाक असलेला व आपल्या प्रखर विचारांनी महाराष्ट्रास अंतर्मुख करणारा हा वक्ता वि. स. खांडेकरांपुढे मात्र नतमस्तक असायचा. वासुदेवशास्त्री खरे यांनी स्थापन केलेल्या मिरजेच्या वाचनालयाची व्याख्यानमाला बरीच जुनी आहे. वि. स. खांडेकर मूळचे सांगलीचे असल्याने खरे शास्त्री, नाटककार देवल प्रभृतींचा प्रभाव खांडेकरांवर होता. त्या व्याख्यानमालेस प्रा. कुरुंदकरांनी जावं म्हणून त्यांना खांडेकरांनी आग्रह केला होता. तो स्वीकारणारं एक छोटं पत्र प्रा. कुरुंदकरांनी वि. स. खांडेकरांना लिहिलं होतं. त्यात खुशालीची विचारपूस होती. शेवटी लिहिलं होतं, “दीर्घकाळ विविध प्रकारची राष्ट्राची सेवा करून झाल्यानंतर आपण आता अवभृत स्नानास मोकळे झालेले आहात. इतकाच साच्या घटनांचा मी अर्थ लावतो. या वातावरणात आपले आत्मवृत्त पूर्ण झाले तर मग बाहेरचा अंधारही आतल्या प्रकाशासमोर नमला असे मग म्हणावे लागेल."

 वि. स. खांडेकर संपादक, प्रकाशकांना वारंवार लिहीत. संपादकांना सल्ला देत. संपादक तो शिरोधार्य मानत. किर्लोस्कर मासिकाने स्त्री, दलितादी वंचितांची तळी उचलायचं धोरण जाहीर केलं होतं ते खांडेकरांच्या प्रेम नि प्रभावामुळेच. खांडेकरांचा नि किर्लोस्कर कुटुंबाचा संबंध जुना. ‘किर्लोस्कर पूर्वी त्याचं रूप ‘किर्लोस्कर खबर' होतं. प्रामुख्यानं ते जाहिरात पत्रक होतं. त्यातही खांडेकर लिहायचे. किर्लोस्कर'नी आपल्या मासिकात व्यंगचित्र प्रकाशनास प्रारंभ केला तेव्हा वि. स. खांडेकरांनी व्यंगचित्राचे अनेक विषय ‘किर्लोस्कर'ला सुचविले होते. खांडेकरांच्या अनेक लेखांना ‘किर्लोस्कर'ने व्यंगचित्रांनी सजवल्याचं दिसून येतं. खांडेकर अत्यल्प मानधन घेऊन 'किर्लोस्कर'साठी लिहीत राहिले ते कौटुंब्कि संबंधांमुळेच.

 वि. स. खांडेकर आणि समकालीन वाचक, साहित्यिक, संपादक,

शब्द सोन्याचा पिंपळ/९४