वि. स. खांडेकरांचा नि माझा परिचय सन १९६३ पासूनचा. त्यावेळी त्यांनी आंतरभारती विद्यालय कोल्हापुरात सुरू केलं. त्या शाळेच्या पहिल्या विद्यार्थ्यांपैकी मी एक. ते शाळेत येत, व्याख्याने देत, प्रसंगी शिकवतही! नंतर मी त्याच शाळेत शिक्षक झालो नि त्यांचा माझा तिथल्या चळवळीच्या अनुषंगाने संबंध आला. नंतर कधीमधी त्यांची पत्रं लिहायला गेल्याचंही आठवतं! त्यांच्या मृत्यूशी झुंजीच्या काळात मिरजेला केलेल्या फे-याही आठवतात. त्यांच्या शेजारच्या खोलीत त्यावेळी क्रांतिसिंह नाना पाटीलही आपले शेवटचे क्षण मोजत होते... त्यांच्या कॉटच्या शेजारच्या खुर्चीवरील विठोबा-रखुमाईची तसबीरही मी पंढरपूरचा असल्याने अजून लक्षात आहे. (लक्षात असल्याचं आणखी एक कारण, त्यांचं कम्युनिस्ट असून भक्त असणं!) खांडेकर निवर्तले तेव्हा ती बातमी सर्वदूर पसरण्यापूर्वी मी शशिकांत महाडेश्वरांच्या निरोपामुळे त्यांच्या घरी दत्त होतो. अंत्ययात्रेतील महानगरपालिकेच्या सजवलेल्या ट्रकच्या केबिनमध्ये अंत्येष्टीचा माठ, त्यात चंदन, फुलं, कापूर, पान, सुपारी इ. साहित्य मांडीवर घेऊन बसलो होतो... ही जबाबदारी माझ्यावर प्राचार्य अमरसिंह राणेंनी सोपवली होती. (बहुधा आज्ञाधारक विद्यार्थी म्हणून!) जणू मी त्यांच्या जीवनाचा अमृतकुंभच जपत जागवत होतो. पुढे मी एम. ए., पीएच.डी. झालो. मंदाताईंच्या स्नेहामुळे मला त्यांच्या कथा, कादंबरी, रूपककथांचे हिंदी अनुवाद करता आले. नंतर त्यांच्याच प्रेम व विश्वासामुळे मी भाऊंचं अप्रकाशित, असंपादित, असंग्रहित साहित्य मराठी वाचकांना देऊ शकलो... सतरा पुस्तकं झाली. आणखी आठ होतील इतकं साहित्य वि. स. खांडेकरांच्या शोधयात्रेत हाती आलंय... काही मंदाताईंकडून, काही समकालीनांकडून तर काही प्रकाशक,
