असावं. त्याचंही एक थेट सौंदर्य आहे. ते मला अधिक लोभस वाटतं ते पश्चिमेकडील (युरोपातील नव्हे महाराष्ट्रातील) आमच्या लेचेपेचेपणामुळे. जीवनाबद्दलची कलासक्त विजिगीषू वृत्ती ही या ज्वालांतही आहे नि फुलांतही. विचारस्पष्टता व पारदर्शिता तशीच आकर्षणारी मिथक म्हणजे इतिहास नि दृष्टांत नसतो तर वर्तमानास चेतवण्याचे प्रचंड सामर्थ्य असते, हे ज्यांना आजमावून पाहायचं आहे त्यांनी या कविता एकदा समजून घ्यायलाच हव्यात. पण त्यासाठी एक पूर्वअट आहे. तुम्ही स्वतःला जगापासून स्वीच ऑफ करून घेतलं पाहिजे. त्याशिवाय ज्वाला आणि फुले' ऑनलाईन होतच नाही. या कवितेत पारंपरिक प्रतीकं फार कमी आढळतात. इथं तुम्हाला विज्ञानपंखी मनुष्य, निर्मितीचे वेद, ज्वालेचा आनंदपक्षी, श्रम युगाचे निःश्वास (कळ्यांचे नाही!), दिक्कालाचे जख्खड, अजाण थरथर असं सारं कल्पनातीत भेटत राहातं अन् तुम्ही शहारत राहाता. कारण या कवितेतलं सारं अनुभवविश्व, भावविश्व, प्रश्न तुमच्या सुरक्षित कप्पेबंद वातानुकूलित समाज परीघाबाहेरचे! हे अनवाणी जग, इथं अर्धमेली माणसं जगतात, त्याचं जीवन तुम्हाला उसवतं. ज्यांना जागतिकीकरणातील आपल्या स्वस्थ जीवनातलं वैयर्थ समजून घ्यायचा आहे त्यांना यातलं सांगाड्यांचं शहर' डोळ्याखालून घालायलाच हवं. लंच आणि डिनर डिप्लोमसीमध्ये एक भुकेचं झाडही असतं, याचं भान देणारी ही कविता तुम्हाला स्वतःकडे नि समाजाकडे पाहण्याची एक विधायक दृष्टी देते. त्यापेक्षा सोशल नेटवर्किंगमध्ये मग्न असलेल्यांना ही कविता सोशल शेअरिंगचा वस्तुपाठ, संस्कार देते. ते मला अधिक महत्त्वाचं नि कालसंगत वाटते.
या कवितेचं सौंदर्य, लक्स, डिलक्स अजिबात नाही. या कवितेला काव्यशास्त्राचं कोणतंच माप बसवता येणार नाही की मोजपट्टीही लावता येणार नाही. 'वसुंधरेचा पुत्र असलेल्या शेतक-याचं दुःख मोजणारं तापमापक कोणत्या सौंदर्यशास्त्रात सापडणार? पाटणकर, पाध्ये, कुलकर्णी यांची सौंदर्य प्रतिमाने शरद जोशी नि राजू शेट्टींच्या आंदोलकांनी केव्हाच उखडून टाकली आहेत. साहित्याला आता सौंदर्यशास्त्रापेक्षा समाजशास्त्र, मानसशास्त्र, हवामानशास्त्रांनी निर्माण केलेल्या नव्या सामाजिक पर्यावरणाची गरज आहे, हे जोवर आपण समजून घेणार नाही तोवर ‘ज्वाला आणि फुले'चं सौंदर्य नाही आपणास समजणार! सोमनाथच्या आंतरभारती श्रमसंस्कार छावणीत बाबा आमटे म्हणाले होते, ‘मन का कुष्ठ शरीर के कुष्ठ से भयंकर होता है।' साहित्याची स्थिती या वाक्यावर तपासली की
