‘साहित्यकार के लिए पत्नी के अलावा एक प्रेयसी का होना जरूरी है।' या हिंदीतील प्रख्यात कथाकार नि तत्त्वचिंतक जैनेंद्रकुमार यांच्या विधानाने एके काळी हिंदी साहित्य जगतात वादाचे मोहोळ उठवून दिले होते. त्यामुळे आज जीवनाच्या उतारावर असतानाही मुलाखतकार जेव्हा जेव्हा जैनेंद्रकुमारांची मुलाखत घेतात तेव्हा हटकून प्रेयसीबद्दल छेडत असतात. जैनेंद्रकुमारांच्या प्रेयसीची यादी जाहीर झाली नसली तरी कवी हरिवंशराय बच्चन यांनी मात्र आपल्या क्या भूलें क्या याद करु' या आत्मकथनात आपल्या पत्नी नि प्रेयसीबद्दल प्रांजळपणे लिहिले आहे. जैनेंद्र प्रतिभेला प्रेयसी मानतात. प्रत्येक कवीमनात अशी प्रेरक प्रतिभा, प्रेयसी दडलेली असते. ती कवीला सतत बेचैन करत राहते नि मग या बेचैनीतून जन्माला येते एक मधुर काव्य, ‘मधुशाला' हे बच्चन यांच्या अशा बेचैनीतून निर्माण झालेले एक लोकविलक्षण काव्य आहे. ज्याला तारुण्यात बच्चन यांच्या ‘मधुशाला', ‘मधुबाला', 'मधुकलश' या काव्यसंग्रहांनी वेड लावले नाही असा तरुण (नि तरुणीही) सापडणे मुश्कील. याला मी अपवाद कसा असणार? ‘मधुशाले'बद्दल माझ्या मनात आपलेपणा असण्याचे आणखी एक कारण आहे. ज्या प्रेरक ‘प्रकाशो'कडे पाहत बच्चन यांनी ‘मधुशाला' लिहिली त्या सुश्री प्रभावती पाल (हिंदी कथाकार यश पालच्या पत्नी) यांच्योबरोबर अनेक दिवस, राहायचे, बोलायचे नि बच्चन यांच्या हस्ताक्षरातील दुर्मीळ ‘मधुशाला' पाहायचे भाग्य मला मिळाले. मधुशाला प्रकाशित झाल्याला आज पन्नास वर्षे पूर्ण होताहेत. गेल्या पन्नास वर्षात ‘मधुशाले'च्या अक्षरशः लक्षावधी प्रती खपल्या. सतत पन्नास वर्षे काव्यरसिकांच्या हृदयसिंहासनी अढळपद मिळविणाच्या या काव्याबद्दल
