उमंगीनं, उमेदीनं काही पाऊल टाकावं, तर यशापेक्षा पाय घसरण्याचीच भीती. 'लाथ मारीन तिथं पाणी काढीन', असं लाख वाटलं, तरी कपाळमोक्षाचं भय कानात वारा शिरलेल्या वासरासारखं भ्रमित करून टाकतं. एका कोळियाने' ऐकायला बरे वाटते. 'झटे निश्चयाचे बळ। अंती त्याला यश मिळे।।' याची खात्री असली, तरी आत्मविश्वासाभावी साहस घडत नाही. पंखात बळ असतं; पण झेपावण्याचा अनुभव, अंदाज नसल्याने दरी वास्तवापेक्षा अधिक खोल भासू लागते. काळोखाच्या भयाण लाटा। उठती, फुटतील बारा वाटा' अशा मनःस्थितीत नक्की काय करावं, याचा निश्चय होत नाही. जगणं आता अनिवार्य, हे कळून चुकलेलं. पण, हमरस्त्यावर यायचं म्हणजे १००० व्होल्टचा शॉक! त्यातही भर चौकात मध्ये आपण एकटे नि सारे रस्ते खुणावणारे, अशा स्थितीत कसोटी असते ती आपलीच. हिय्या करायचा नि पुढे जायचं, असं एखाद्या निर्णयाच्या क्षणी ठरवावंच लागतं. तो क्षण निर्वाणाचाही ठरू शकतो, हे माहीत असूनही जो जोखीम पत्करेल, त्यालाच लॉटरी लागणार. ‘सत्य असत्याशी मन केले ग्वाही। नाही मानियेले बहुमता', असं जाणून जो विवेकाचा कौल मानतो, तोच जगण्यावर मांड ठोकून जगज्जेता होतो. ‘सोन्याचे घर, दिसते माती', असं असताना जो मुशाफिरीला निघतो, त्यालाच प्रवास घडतो. बाकी सारे घाण्याचे बैल होत असताना तो आपण 'मुकद्दर का सिंकदर' व्हायचं ठरवतो. तो क्षण आत्मस्वर सापडल्याची खूणगाठ असते. ती सुरगाठ होईल की निरगाठ, याचा विचार न करता जे प्रयत्नशील राहतात, त्यांच्याच मुठीत काहीतरी येतं. झाकली मूठ सव्वालाखाची' याचा अर्थ जे मुठी वळतात, तेच कमावतात. तरुणपणी मूठ नाही वळायची, तर मग ती केव्हा वळायची? Thus, no far, no further' म्हणतात, तरुण दिग्विजयी ठरतात.
लग्न, घर, कुटुंब, मुलंबाळं अशा गोतावळ्यात अडकणं, जीवनाची ओढ, जीवनाची सार्थकता हे कळण्याचा आनंद काही आगळाच. बालपण, कुँवारपण, तारुण्य असे आयुष्याचे एक एक उंबरठे पार करत, लग्नाच्या बोहल्यावर चढणे म्हणजे ‘याचसाठी केला होता सारा अट्टाहास', अशी कृतार्थता नि कृतकृत्यता! चांगला जीवनसाथी अथवा अर्धांगिनी मिळणं म्हणजे जीवनाचं एक भव्य स्वप्न साकारणं असतं. संसार थाटणं, मांडणं म्हणजे चिमणीनं काडी काडी जमवून, जुळवून विणलेला खोपाच असतो ना? मग पहिल्या बाळाची चाहूल म्हणजे स्वर्गसुख! पत्नीच्या चेह-यावर खुलणारं मातृत्व पाहणं म्हणजे शरदाचं चांदणं न्याहाळणं असतं. पत्नीला
