कास सोडली तर विकास खंटला, हे मर्म त्यांनी ओळखले आहे. आपल्याकडे शब्दसंपदेची पूजा पाहायची तर बंगाल पाहा. बंगालीतील प्रत्येक पुस्तकाची आवृत्ती ही लाखाच्या घरात असते. बंगालमध्ये दरवर्षी पुस्तक जत्रा भरते. या पुस्तक जत्रेत कोट्यवधी रुपयांची उलाढाल होते. बंगाली मनुष्य जेव्हा आपल्या मुलीला स्थळे पाहायला जातो, तेव्हा प्रथम त्या घरात पुस्तकं आहेत का हे पाहतो. घरात पुस्तक नाही म्हणून स्थळ नाकारलं जातं. लोक आपल्या मासिक पगारातील काही रक्कम पुस्तकांसाठी खर्च करतात. रेशनच्या पाळीसारख्या पुस्तक दुकानांपुढे रांगा लागल्याचं वैभवशाली दृश्य आपणास बंगालमध्येच पाहायला मिळतं.
शब्दांना धन मानून त्यांची जोपासना करणं, हे सुसंस्कृतपणाचं लक्षण आहे. आपले भौतिक जीवन कितीही समृद्ध झाले तरी भाषा, साहित्य, संगीताशिवाय ते ख-या अर्थाने समृद्ध होणार नाही हे आपण लक्षात ठेवायला हवे. शब्द हे जीवन आहे, जीवनाचा खरा गौरव शब्दांच्या जोपासनेनेच होणार आहे, हे विसरून चालणार नाही. म्हणून तर तुकारामांनी शब्दास देव मानले आहे. शब्दसक्तीच्या जोरावरच आपण ब्रह्मांड जिंकले आहे. गगनास गवसणी घालण्याचे सारे उपाय आपणास शब्दसक्तीमुळेच प्राप्त झाले आहे अशा या शब्दशक्तीची जोपासना हे आपले जीवित कार्य व्हायला हवे.
▄ ▄
