पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/184

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

वाचनाचे अनेक प्रकार असतात. मूक वाचन, प्रकट वाचन, आकलन, चिंतन, मनन ही सारी वाचनाचीच अंगे, उपांगे होत. वाचनात डोळे व डोके ठिकाणावर हवे. 'देह देवळात, चित्त खेटरात' राहील तर काहीच हाती येणार नाही. डोळ्यांच्या हालचालीवर व डोक्याच्या (चित्त) थाच्यावर असण्यावरच वाचन प्रभावी होतं. स्मरणात राहातं. ते चिरस्थायी, चिरंतन होतं, जर चित्त निरंतर शुद्ध व शुद्धीवर असेल तर म्हणून वाचन संस्कार, संस्कृती, समाधी होय. वाचन मनस्वी, मनःपूत होईल तर वाया नाही जाणार. वाचन सराव हा बौद्धिक व्यायामच. संदर्भ हा खुराक हो सकस हवा. ज्ञान म्हणजे शक्तीवर्धक ते बहविध हवे. सर्व जीवनसत्त्वाचं आपलं असं महत्त्व, प्रमाण तसं ज्ञानाचंही. तर्क म्हणजे अनुभव संपन्नता ती चिंतन, मनन, व्यासंगाची परिणामी, वाचनाचं आकलन होणं व आकलनाचा वापर, उपयोजन महत्त्वाचं. प्रगतीचा मार्ग त्यातूनच विकसित होतो. वाचनानं माणसाचं व्यक्तिमत्त्व समतोल होतं.

 शिक्षक अजेय योद्धा बनून शिकवेल तरच शिक्षण समृद्ध होणार. ते संशोधनाधारित व्हायचं तर वाचन हाच त्याचा एकमेव आधार. प्रज्ज्वलित मनाचे विद्यार्थी घडवायचे तर शिक्षक ऊर्जावान व वाचन समृद्ध, वाचन संस्कारी हवा. मुलांशी संवाद व सहवास साधणारे शिक्षक आयुष्यभर हृदयस्थ राहातात. शिक्षकांचे संवाद कौशल्य हे हृदयीचे, ते हृदयी' हवे. मग तो विद्यार्थ्यांच्या अंतर्मनाचा अवकाश जाणून ती पोकळी कशाने भरायची हे ठरवू शकतो. शिक्षकाचं शिकवणं परंपरेस छेद देणारं, नवध्यासी असेल तर विद्यार्थी महत्त्वाकांक्षी निपजणार. विद्यार्थ्यांना सतत चेतवणारा, जागवणारा शिक्षक वाचनातूनच साकारतो. शिक्षकाच्या प्रेरणा विधायकच हव्यात. त्यात विखार असता कामा नये. शिक्षक संयमी, दूरदर्शी, सर्व समावेशक हवा. असं संतुलन बहुमुखी वाचनातूनच शक्य आहे. शाळेच्या शिक्षणाच्या व शिकवायच्या परिवर्तनाचा ध्यास लागलेला शिक्षक सतत अस्वस्थ असतो. कारण त्याची वाचनाची तहान, भूक हरवलेली असते. अशा वाचनाची तहान, भूक हरवलेली असते. अशा वाचकाची झोपही मग हरवते. जागे वाचक, शिक्षक, नागरिकच देश जागा करतात, ठेवतात.

▄ ▄

शब्द सोन्याचा पिंपळ/१८३