पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/180

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

जागर वाचनाचा


 वाचन ही मोठी गुंतागुंतीची गोष्ट खरी! माणूस वाचतो म्हणजे नक्की काय करतो? तर तो अक्षर, शब्दात दडलेला आशय, अर्थ, अनुभव, ज्ञान, भाव ग्रहण करतो, त्याचे आकलन करतो, रसग्रहण करतो, वाचलेल्यावर विचारमंथन करतो. वाचन म्हणजे लेखक आणि वाचकातला मूक संवाद आणि देवाण-घेवाणही! अलीकडच्या काळात वाचनास संस्कृती मानलं जातं. संस्कृती परंपरेतून विकसित होत जाते. वाचन संस्कारातून विकसित होते. या संस्कारात कधी पालक, कधी शिक्षकांचा वाटा असतो तर कधी व्यक्तित आंतरिक प्रेरणेने वाचन ऊर्जा, वृत्ती, सवय निर्माण होते.

 आधी लेखन जन्मले मग वाचन, साहित्य, भाषेच्या लोक परंपरेत, वाङ्मय (मौखिक) रूपात वाचन अस्तित्वात नव्हतं. त्या काळात ऐकणं, लक्षात ठेवणं व लक्षात राहिलेलं सांगणं म्हणजे ज्ञान, शिक्षण मानलं जायचं. ज्याची स्मरणशक्ती तीव्र तो विद्वान गणला जायचा. म्हणजे दुसच्या अर्थाने पोपटपंची म्हणजे विद्वत्ता होती. जसं लेखन आलं तसं वाचन, स्पष्टीकरण, आकलन जन्माला आलं. पुढे मुद्रणकला माणसानं विकसित केली. त्यापूर्वी तो खोदायचा रचायचा. लिहिणं... शाई, बोरू, टाक इ. साधनं नंतर आली. मुद्रितात ठसे आले. ठशांचे खिळे (Font) झाले. आज संगणकाच्या युगात शाई, पेनची सुट्टी झाली. टंकन हेच लेखन बनलं. आज संगणकीय संसाधन (सॉफ्टवेअर) विकासामुळे बोललेलं ध्वनिमुद्रित होतं. ध्वनिमुद्रिताची लिखित प्रत मिळते. लिखित (Text) वाचलं (Speech)जातं. पाहाणे हेच आज वाचन होऊ बसलंय हेच आपल्या लक्षात येत नाही.

शब्द सोन्याचा पिंपळ/१७९