मराठी भाषा, साहित्य आणि संस्कृती संबंधीचा वर्तमानातील आपला व्यवहार तिच्या विकास, प्रचार आणि प्रसारास मारक आहे. तो अशा अर्थाने की आपली मराठी बोलण्या,लिहिण्याची टक्केवारी कमी होत आहे. माणसाचा भाषिक वापर ही एक सहज प्रक्रिया असते. तुम्ही घरी, दारी, बाजारी, दरबारी ती बोलता का हे महत्त्वाचे असते. अनेक भाषांना बोलींचे वरदान असते मराठीस पण ते आहे. कोकणी, व-हाडी, खानदेशी, अशी तिची रूपे आढळतात. कोकणी माणूस घरी कोकणी बोलतो पण बाजारात मराठी चालते. शाळेत तो मराठी शिकतो तो कोकणी बोलतो पण लिहितो मराठी. माणसाच्या समग्र भाषिक व्यवहारात तिचे प्रतिबिंब असणे म्हणजे त्या भाषेबद्दलची तुमची बांधिलकी असणे. अशा बांधिलकीच्या कसोटीवर आपण एक एक पायरी खाली येत आहोत. वर्तमान महाराष्ट्रातील सध्याची सत्तरीतील व त्यावरील वयोगटाची पिढी आपण पाहू लागू तर तिचे बोलणे, लिहिणे, वाचणे, ऐकणे या चारही क्रियांची मराठी भाषिक वापराची टक्केवारी समग्रतेकडे जाते. नंतर आपण पन्नाशीची पिढी पाहू लागलो तर ती निममराठी दिसते. तिशीतील पिढी इंग्रजी प्रचुर आहे. तर एकविसाव्या शतकात जन्मलेल्या पिढीचा भाषिक व्यवहार हा एकभाषी न राहता, तो बहुभाषी होताना दिसतो. ते घरी बोलतात मराठी, ऐकतात, पाहतात (दूरदर्शन, वाहिन्या, चित्रपट, भ्रमणध्वनी इ.) हिंदी तर शाळा शिकतात इंग्रजीत. त्यांना धड एक भाषा येत नाही. सा-या भाषांतील लिंग, वचन, पुरुष एकमेकांत इतके मिसळलेत की विचारू नका. खेळ, गेम, शब्द मराठी, इंग्रजीत पुल्लिंगी खरा. पण नवी पिढी गेम शब्द स्त्रीलिंगी वापरताना दिसते. भाषिक व्यवहार अंतिमतः प्रयोग वा वापर अधिक्यावर ठरतो, हे जरी खरे असले तरी भाषा म्हणून तिची एक सर्वसामान्य रचना असते. तिला आपण स्थूलमानाने व्याकरण म्हणतो. व्याकरण भाषेचे सार्वत्रिक रूप नियंत्रित करणारी व्यवस्था होय. तिचा अतिरेक नको हे खरे. पण ती व्यवस्था अधिक कडक वा शिथिील होता नये. कडक झाली की तिची स्थिती संस्कृतसारखी होते. नियमाच्या काळात भाषा बांधली की तिचा प्रथमपक्षी विकास खुटतो. नंतर ती जनमानसात कमी वापरली जाते. मूठभर लोकांच्या वापराची भाषा ग्रांथिक बनून राहते. अंतिमतः ती कालबाह्य होत नामशेष होते. या उलट भाषिक शिथिलताही तिच्या नाशास कारणीभूत असते. सध्या मराठी भाषेचा वर्तमान संघर्ष हा अस्मिता आणि अस्तित्वाच्या रस्सीखेचतेचा आहे. भारतातील भाषांना राजकीय झालर आहे. भारत स्वतंत्र
