झाल्याचे दिसून येते. जनार्दन बाळाजी मोडक (१८४५ ते १८९०) हे डेक्कन कॉलेज, पुणेमध्ये बी. ए. करत असतानाच त्यांना मेजर कैंडीच्या कचेरीत ट्रान्सलेटर एक्झिबिशनर म्हणून नियुक्ती मिळाली. मेजर कैंडी (१८०६ ते १८७७) हे कोशकार, क्रमिक पुस्तकांचे आद्य लेखक शिवाय भाषांतरकार म्हणून प्रसिद्ध होते. त्यांनी कॅप्टन मोल्सवर्थच्या ‘अ डिक्शनरी : इंग्लिश अँड मराठी' साठी मोठे सहाय्य केले होते. त्यांच्या हाताखाली काम करत झालेल्या इंग्रजी सरावामुळे जनार्दन बाळाजी मोडकांनी प्राचीन काव्यावर आधारित 'मराठी पोएम्स' (१८८९) ची रचना करून मराठी काव्याच्या इंग्रजी अनुवादास प्रारंभ केला. त्याचे अनुकरण करम वामन दाजी ओक यांनी सन १८९५ मध्ये ‘ए कलेक्शन ऑफ मराठी पोएम्स'ची रचना करून प्राचीन मराठी काव्य इंग्रजीत प्रसारित केलं. ते वाचून तत्कालीन मिशनरी, इंग्रज अधिकारी, भाषांतरकार यांनी प्रेरणा घेऊन मराठी भाषा व साहित्याचा अभ्यास सुरू केला. त्यातून ब्रिटिश, अमेरिकन मिशनरींच्या भाषांतराची मोठी परंपरा सुरू झाली.
विसाव्या शतकाच्या पूर्वीच्या स्पर्शकाळात (१८९१) हॅरी अर्बथनॉट अँक्वर्थ यांनी बॅलड्स ऑफ मराठा' तर ऑर्थर ली नाइट यांनी ‘टोल्ड इन इंडियन विलाइट' या मराठी लोककथांचे इंग्रजीत भाषांतर केले. अॅकवर्थ यांनी मराठी पोवाड्यांचे. त्यामुळे मराठी लोकसाहित्य जगभर कळण्यास मदत झाली. पहिल्या महायुद्धानंतरच्या काळात रेव्हरंड जस्टिन एडवर्ड अंबट यांनी (१८५३ ते १९३२) मराठी संत काव्याचे इंग्रजी भाषांतरकार म्हणून मिळवलेला लौकिक त्यांचे मराठी भाषेवरील प्रेम सिद्ध करतो. त्यांचे वडील अहमदनगर येथे अमेरिकन मिशनचे प्रचारक असताना त्यांना मराठी भाषा, साहित्य, संस्कृतीची माहिती मिळत होती. १८८१ ला जस्टिन अॅबट रेव्हरंड म्हणून रुजू झाल्यावर मिशनच्या ‘ज्ञानोदय' मासिकाचे संपादन कार्य केले. त्यातून मराठी साहित्याचा परिचय झाला. २५ वर्ष संपादन कार्य करून अमेरिकेत परतल्यावर ते खास मराठी साहित्य अभ्यासासाठी म्हणून सन १९२० ला ते भारतात सपत्निक राहिले. पुण्याच्या भारत इतिहास संशोधन मंडळाच्या ग्रंथालयात उपलब्ध पोथ्या व वाङ्मयाचा त्यांनी सूक्ष्म अभ्यास केला. अमेरिकेत जाऊन त्यांनी ‘पोएट सेंटस् ऑफ महाराष्ट्र' अशी अकराा पुस्तिकांची मालिका लिहिली व प्रसिद्ध केली. त्यात ‘भानुदास' (१९२७), ‘एकनाथ' (१९२७), ‘भीक्षुगीत' (१९२७), 'दासोपंत दिगंबर' (१९२७), ‘बहिणाबाई' (१९२९), ‘स्तोत्रमाला' (१९२९), 'तुकाराम'
