खोल-खोल रुजो आहे. जणू काही हा नवा साहित्य प्रवाह मराठी सारस्वतास असं समजावण्याचा प्रयत्न करतोय की, प्रत्येक फुलाप्रमाणे प्रत्येक माणसास विकसित होण्याचा स्वतःचा असा स्वायत्त अधिकार आहे. त्यांच्या व्यथा, वेदनांचे पाझर नव्या भावजागरामुळे समाजाच्या सर्व वर्गात जाति-धर्माच्या ओळखीपलीकडे जाऊन माणूसपणाच्या अंगाने समाजमनी नव्या खुणा रुजविते. त्यातून एक नवं सामाजिक स्वास्थ्य व सौंदर्य विकसित होतंय. बागेत गुलाबास जसा मिरविण्याचा अधिकार असतो तसाच तो लिलीच्या छोट्या फुलासही असतो. हेच वंचित साहित्य समाजास समजावतं.
जात-धर्माच्या पलीकडे हे साहित्य ज्या माणूसधर्माची पखरण करतं त्यातून जातिअंताचा लढा पुढे जातो आहे. महात्मा फुल्यांनी कधी काळी ‘आपल्या आश्रमात आंतरजातीय लग्ने लावली जातील' असे निक्षून सांगत, जातिधर्म निरपेक्ष केवळ माणूस नामक समाजनिर्मितीचा संकल्प सोडला होता. तो ‘खाली जमीन वर आकाश'सारख्या आत्मकथनातून अधिक ठळकपणे पुढे येतो, हे नाकारून चालणार नाही. एकविसाव्या शतकातील मराठी साहित्य हे जातिधर्म निरपेक्ष वंचित धर्माचं साहित्य असेल, हे ‘खाली जमीन वर आकाश'मुळे स्पष्टपणे लक्षात येते.
▄ ▄
