पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/116

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

२ पैसे (अर्धा आणा) किमतीचे तिकीट वापरत. भारत स्वतंत्र झाल्यावरही ब्रिटिशकालीन तिकिटे, नाणी काही काळ वापरली जात असत. त्याचा हा पुरावा!

 साधनेचे पहिले दोन अंक प्रकाशित झाल्यानंतर जावक बारनिशी नोंद ६ सप्टेंबर, १९४८ रोजी सुरू झाली. पहिल्या दिवशी १२ टपाले पाठविण्यात आली. ती पाकिटातून धाडली गेली. पहिले पत्र संजीवनी मराटेंना पाठविण्यात आले. त्या वेळी त्या ठळकवाडी, बेळगाव येथे राहात. त्या कवयित्री. त्यांना कविता पाठविण्याविषयी लिहिले होते. त्या वेळी साधनेत कथा, गोष्टी, पत्रे, आठवणी, कीर्तन इत्यादी छापले जात असे. ते पत्रांपुढे नमूद विषयांवरून स्पष्ट होते. अभिनंदन, कृतज्ञता (आभार) पत्रेही जात. त्या वेळी साधनेत राजा नावाचा एक भंगी काम करायचा. त्याची माहिती हरिजन सेवक संघास पाठवल्याची नोंद आढळते. धुळ्याचे काकासाहेब बर्वे त्या वेळी हरिजन सेवक संघाचे कार्य पाहात असत. पहिल्या दिवशी पाठविलेल्या १२ पत्रांपैकी एक, आचार्य विनोबांना पाठविण्यात आले होते. त्यांचा पत्ता असा - भंगी बस्ती, न्यू दिल्ली. तो पुरेसा बोलका आहे. सप्टेंबर १९४८ ते जून १९५0 या बावीस महिन्यांच्या काळात साने गुरुजींनी विनोबांना अनेकदा पत्रे लिहिली. प्रत्येक वेळी विनोबांच्या अगोदर पू. (पूज्य) लिहिल्याचे आढळते. यावरून आचार्य विनोबांविषयीचा त्यांच्या मनातील आदरभाव स्पष्ट होतो. असाच आदरभाव आचार्य जावडेकर, आचार्य भागवत इत्यादींविषयी दिसतो. प्रारंभीच्या पत्रात साधना सुरू केल्याबद्दल ज्यांनी अभिनंदन केले अशांना साने गुरुजींनी कृतज्ञता पत्रे धाडल्याचे दिसते. यावरून सामान्यांची पण सन्मानजनक नोंद घेण्याची गुरुजींची उदारता स्पष्ट होते आणि साधनेची परंपराही!

 सर्व पत्रांना जावक क्रमांक, तारीख, नाव, पत्ता, विषय, टपाल खर्च नोंदण्याचा प्रघात साने गुरुजींनी ठेवलेला दिसतो. या बावीस महिन्यांच्या काळात ११८0 पत्रे पाठविण्यात आली. पैकी फक्त एकापुढे टपाल खर्च टाकण्यात आलेला नाही ते म्हणजे वसंत कुंभोजकर. त्यांच्या पत्त्यात लिहिले आहे - C/o. भाऊसाहेब खांडेकर, शाहपुरी, कोल्हापूर, वसंत कुंभोजकर म्हणजे किर्लोस्कर, तरुण भारतचे उपसंपादक नाना कुंभोजकर. भाऊसाहेब खांडेकर म्हणजे वि. स. खांडेकर, वसंत कुंभोजकर भाऊंचे पहिले लेखनिक. त्यांच्यापुढे टपाल खर्च नाही. त्याचे कारण पुढे दिले आहे - ‘टपाल होते.' याचा अर्थ उलट टपाली उत्तर पाठविण्यासाठी नाना कुंभोजकरांनी आगाऊ

शब्द सोन्याचा पिंपळ/११५