पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/107

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

 शेजारी दोन वीत लांबी-रुंदीचे उतरते बैठे मेज. ते मेज मांडीवर ओढून भाऊ गादीवर बसून काहीतरी लिहीत किंवा वाचीन बसलेले दिसत." हे सारं मूर्त करणारी संग्रहालयातील पडवी प्रेक्षकांचे सर्वांत मोठं आकर्षण ठरतं. बघताना वाटतं, खांडेकर आत्ताच उठून घरात गेले असावेत... पडवीचा जिवंतपणा ठाव घेणारा!

 वि. स. खांडेकर मराठी कथाकार म्हणून मराठी वाचकांच्या मनात घर करू लागले तो काळ होता गांधीयुगाचा. सारा देश आदर्शवादाने भारावलेला होता. दिग्दर्शक मास्टर विनायक व नटश्रेष्ठ बाबूराव पेंढारकरांना सामाजिक जाणिवांचे चित्रपट काढायचे होते. त्यांनी वि. स. खांडेकरांना साद घातली. ते हंस पिक्चर्सचे कथाकार झाले. १९३६ ते १९६० या कालखंडात वि. स. खांडेकरांनी चोवीस पटकथा लिहिल्या. मराठीत शंभरावर, हिंदीत दहा, तमिळ, तेलगूतही खांडेकरांचे चित्रपट होते, हे संग्रहालय पाहाताना लक्षात येतं नि लोक साश्चर्य पटकथांची छायाचित्रे पाहू लागतात. विसाव्या शतकाच्या प्रारंभीच्या काळात सिनेमाचं तिकीट काढलं की त्याबरोबर पटकथा, संवाद, गाणी यांची स्मरणपत्रिका पुस्तिका मिळायची. खांडेकरांच्या चित्रपटांच्या सर्व रंगीत स्मरणपुस्तिका हे या संग्रहालयाचे अढळपद. सिने संग्राहक शशिकांत किणीकरांनी या पुस्तिका मोठ्या मनाने संग्रहालयास दिल्या.

 वि. स. खांडेकर हे विसाव्या शतकाच्या मध्यास महाराष्ट्राच्या साहित्यिक, सांस्कृतिक जीवनाचे अनभिषिक्त सम्राट होते. साहित्य संमेलने, चर्चासत्रे, सत्कार, मानपत्र अशा कोणत्याही समारंभाचं पान खांडेकरांशिवाय हलायचं नाही, हे संग्रहालयातील अनेक दुर्मीळ छायाचित्रांवरून प्रत्ययास येतं. यापैकी अनेक छायाचित्रे खांडेकर संग्रहक व संशोधक जया दडकरांच्या सौजन्यानं उपलब्ध झालीत. या संग्रहालयातील ही छायाचित्रे म्हणजे मराठी साहित्यसृष्टीचा अमोल ठेवाच

 संग्रहालयात वि. स. खांडेकरांच्या समग्र साहित्यकृतींचा पहायला मिळणारा संग्रह म्हणजे साहित्यप्रेमींना लाभणारी अपूर्व पर्वणीच. त्यात अनुवाद कृतींची भर म्हणजे दुधात साखर. खांडेकरांनी सुमारे १५० साहित्यकृतींची निर्मिती केली होती, हे येथील सूचीवरून पहिल्यांदाच लक्षात येतं. अन् ‘खांडेकर हे बहप्रसव लेखक होते' हे पटतं. खांडेकर केवळ मराठीचे नाही तर भारतीय भाषांचे अग्रणी साहित्यकार होते, हे येथील हिंदी, तमिळ, गुजराथी, कन्नड, मल्याळम, सिंधी भाषातील सुमारे शंभर अनुवादांमुळे पटतं. वि. स. खांडेकरांच्या साहित्यांचे इंग्रजी,

शब्द सोन्याचा पिंपळ/१०६