पान:वेचलेली फुले (Vechaleli Fule).pdf/74

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे

 शोला सा गुजरता है मेरे जिस्म से हो कर
  किस लौ से उतारा है खुदावंत ने तुम को।
 तिनको का मेरा घर है, कभी आओ तो क्या हो ?

 त्रिवेणीची निर्मिती रूपा अॅड कंपनीने अत्यंत सुबक केली आहे. चौरस आकारातला हा काव्यसंग्रह काव्यप्रेमींना नक्कीच भुरळ घालील, असे त्यांचे अंतर्बाह्य रूप आहे. शीर्षकास साजेलसे सुबोध चौरंगी मुखपृष्ठ. गुलजारांनी हा संग्रह आपली कन्या बोस्की हिला अर्पण केला आहे. समर्पणाच्या त्रिवेणीत ते म्हणतात, या लिफाफ्यात माझे सारे अनुभव संचित आहे. कदाचित ते पुढील प्रवासात तुला उपयोगी पडेल, बोस्कीशी साधलेला हा संवाद एका अर्थाने वाचकांशी पण आहे. या त्रिवेणींचे हेच असाधारण महत्त्व आहे की त्या आपले जीवन समृद्ध, सफल करण्यास साह्यभूत होतात. त्रिवेणी वाचून प्रत्येक वाचक एक सुस्कारा सोडील नि त्यांचे जीवन सुसह्य होईल. त्रिवेणी हे जीवनस्पर्शी काव्य होय.

 गुलजारांची मातृभाषा उर्दू, त्यांच्या या हिंदी कवितेत जागोजागी अरबी, फारसी शब्द येतात. पण त्यामुळे मूळ काव्याचा आशय मुळीच झाकोळत नाही. कलेच्या दृष्टीने म्हणाल तर या शब्दांनी या काव्यास झळाळीच येते. काव्य अधिक गंभीर, चिंतनक्षम होते. गुलजार काव्यात सोप्या उपमा वापरतात. रूपक समजायला मात्र पुर्नवाचनाची अट असते. तसे गुलजारांचे लेखन सहज पडलो नि वाचले अशा श्रेणीतले मुळीच नाही. त्यामागे एक जीवनदृष्टी, जीवनबोध निश्चित आहे. गुलजारांना सामाजिक, राजकीय प्रश्नांची चांगली जाण आहे, हे त्याच्या बंद, विभाजन, भग्न मनुष्यासारख्या विषयांवरील त्रिवेणीतून स्पष्ट होते. त्रिवेणी काव्यसंग्रहात मनुष्य, निसर्ग जगण्याचे प्रश्न अशा त्रिविध रूपांचे चित्रण आहे. त्यामुळे या त्रिवेणी एकदा वाचल्या की, त्या तुमच्या मनात कायमच्या 'घर' करतात. गुलजार सूक्ष्म समाज निरीक्षक आहेत. भाव नि विचारांचा सुंदर संगम या त्रिवेणीत आढळतो. जीवन विसंगती, वैफल्य, वैषम्य सान्यावर हळुवार फुकर घालत हा कवी जगण्याची ऊर्मी फुलवतो. माणसाचे एकटेपण, अपूर्णत्व समजावत या त्रिवेणी जीवनास सुफळ, संपूर्ण करण्याची धडपड करतात. हेच या काव्याचे पाथेय नि प्रचितीही.


• त्रिवेणी - गुलजार (काव्यसंग्रह)
 प्रकाशन - रूपा आणि कंपनी, मुंबई
 पृष्ठे - १२९  किंमत - १९५ रुपये.

♦♦

वेचलेली फुले/७३