पान:वेचलेली फुले (Vechaleli Fule).pdf/46

नामुष्की येत नाही. म्हणून संयोजकांनी गाणी, प्रार्थना, खेळ प्रश्नोत्तर, संवाद, प्रश्नावली लेखन इत्यादी मार्गे व प्रसंगी भाषणांनीसुद्धा मुलीच्या मनाची कवाडे खुली केली आणि मग मुलींनी केवळ गाण्यानेच नव्हे तर कृती, संवाद इत्यादीतून ‘वादळ वाट पाहू दे, समान संधी मिळू दे, नवा समाज निर्मू दे,'पासून ते ‘चक्क जोडीदार शोधायला मिळू दे,'ची मागणी केली.
 घरीदारी आपल्याकडे मुलींना मन मोकळे करण्याचे स्वातंत्र्य अपवादानेच मिळते म्हणून की काय दिलशाद मुजावरला भाषण करायला धोक्याचे वय ओलांडेपर्यंत थांबावे लागले. मुलींचे स्वत:बद्दल व स्वत:च्या जीवनाबद्दलचे विचार ब-याचदा चाकोरीबद्ध असतात. मळलेली वाट ओलांडायला भारतीय स्त्री मन तयार होत नाही, हे सिंधुताईंच्या कोड्यात ठळकपणे लक्षात येते. भारतीय स्त्री ही नेहमी अगतिक अहिल्येप्रमाणे उद्धाराच्या प्रतीक्षेत असते. नव्या काळात उद्धाराची कल्पना कालबाह्य झाली असून स्त्रीने स्वयंसिद्धा व्हायला हवे याची जाणीव करून देणा-या या पुस्तिकेचे कृतिशील वाचन व आचरण सर्वत्र व्हायला हवे.
 ही पुस्तिका वाचताना एक विचार डोकावून गेला. स्त्रीस स्वत:चे अस्तित्व जाणून घेण्यासाठी, व्यक्तिमत्त्वाची घडण करण्यासाठी पुरुषाशी तुलना करणे आवश्यक आहे का? पुरुषाची जडणघडण जशी स्वतंत्रपणे होते, तशी स्त्रीची का होऊ नये? या शिबिराची स्त्री पुरुष तुलनात्मक रचना वर्तमान व्यवस्था भेदण्याचा एक अटळ भाग म्हणून आली असेल पण तीही कितपत योग्य? तुलनात्मक विचार न्यूनगंडच सिद्ध नाही का करत? शिवाय स्त्री म्हणजे शरीर हा पुरुषी (?) विचार स्त्री संयोजकांनी गृहीत धरून शिबिराची आखणी का करावी? या सर्वांचा खुलेपणाने विचार व्हायला हवा. असे असले, तरी अशा प्रकारच्या शिबिरातूनच नवी स्त्री, स्त्रीचे नवे व्यक्तिमत्त्व विकसित होईल यात शंका नाही. गावोगावी अशी शिबिरे झाली पाहिजेत. शासनाने अशा शिबिरांना स्वत:हून अनुदान द्यायला हवे. ही पुस्तिका मुलीमहिलांनीच वाचून चालणार नाही. या पुस्तिकेचा खरा वाचक वर्ग पुरुष वर्ग व्हायला हवा. त्याचा मनोविकासच स्त्रीस सर्व प्रकारच्या जोखडातून मुक्त करून सूर्याचा लख्ख प्रकाश, आशय देईल. कुशल संयोजनाबद्दल लीलाताईंचे तर साक्षेपी संकलनाबद्दल सुमित्रा जाधव यांचे अभिनंदन.
 वर्ष येतात नि जातात... समुद्रातील लाटांची गाज (आवाज) क्षणिक, विरून जाणारी असली तरी लाटा या सतत येत राहतात. गाज सतत घोघावत

वेचलेली फुले/४५